Met de tand des tijds duiden we aan dat de tijd knagend ons bestaan en al het vergankelijke aantast. Hoewel deze uitdrukking is ontleend aan de Nederlandse vertaling van Measure for measure (1604-1605) van William Shakespeare (1564-1616), heeft the tooth of time in de oorspronkelijke taal niet de minste zeggingskracht.
In onze taal verwierf ‘de tand des tijds’ burgerrecht via de vertaling van dr. L. A. J. Burgersdijk (1828-1900), die lange tijd de algemeen aanvaarde weergave van Shakespeares werken heette.In Measure for measure worden de woorden Vincentio, de hertog van Wenen, in de mond gelegd, wanneer deze in de eerste akte van het vijfde bedrijf zijn plaatsvervanger Angelo, die zich in Vincentio’s afwezigheid aan velerlei bedrog heeft schuldig gemaakt, ironisch-prijzend toespreekt voordat de apotheose zal plaatsvinden. Het bewuste citaat luidt als volgt:
‘O, luid spreekt uw verdienste; ’k deed haar onrecht, Zoo ’k haar gekluisterd in mijn boezem sloot, Haar, die verdient, omschanst, in bronzen schrift, Beschut te blijven voor den tand des tijds En 't schaven der vergetelheid. Uw hand!
Opdat het volk aanschouwe en klaar erkenne, Hoe gaarne zich 't gevoel des harten uit Door openbare gunst.’ (De Werken van William Shakespeare, Leiden, ongedat., Maat voor maat, vers 10-17).
