1. Wet. Lex (est) regula quaedam et mensura, s.
THOMAS, SUM. THEOL. I-II, Q. 90, A. I, AD I, De wet is regel en maatstaf. — Lex quaedam regula est et mensura actuum, secundum quam inducitur aliquis ad agendum vel ab agendo retrahitur, s. THOMAS, SUM. THEOL.
I-II, Q. 90, A. i, c., De wet is regel en maatstaf van handelen, en door haar wordt iemand tot handelen aangezet of er van weerhouden. — Lex proprie, primo et principalter respicit ordinem ad bonum commune, S. THOMAS, SUM. THEOL. I-II, Q. 90, A. 3, C., Een wet is eigenlijk, eerst en hoofdzakelijk op het algemeen welzijn aangewezen. — Lex est aliquid rationis, s. THOMAS, SUM. THEOL.
I-II, Q. 91, A. 2, AD 3, De wet is iets dat tot de rede behoort. —Quaelibet inclinatio proveniens ex aliqua lege potest dici lex non essentialiter, sed quasi participative, S. THOMAS, SUM. THEOL. I-II, Q. 90, A. I, AD I, Elke neiging die van een of andere wet voortkomt kan wet genoemd worden, hoewel niet in wezenlijken zin, wel door deelhebbing. — Lex habet coactivam potestatem, in quantum est promulgata a rege vel principe, s. THOMAS, COMMENT, IN x ETHIC, NIC.
LEGT. 14, De wet heeft, in zoover ze door den koning of vorst werd afgekondigd, dwingende kracht. — Lex abrogata, Afgeschafte wet. Lex administrativa, Bestuurswet. Lex aenea salariorum, IJzeren loonwet. Lex aeterna, Eeuwige wet, QUAADVLIET I, 115. Lex aeterna(est)ratio gubernationis in supremo gubernante, s. THOMAS, SUM. THEOL. I-II, Q. 93, A. 3, c., De eeuwige wet is de maatstaf van het bestuur bij den oppersten bestuurder. — Duplex est modus quo aliquid subditur legi aeternae: uno modo, inquantum participatur lex aeterna per rnodum cognitionis; allo modo per rnodum actionis et passionis, inquantum participatur per rnodum interioris principii motivi, s. THOMAS, SUM. THEOL.
I-II, Q. 93, A. 6, C., Iets kan op twee manieren aan de eeuwige wet onderworpen zijn: vooreerst in zoover het door zijn kennis aan de eeuwige wet deel heeft, verder door zijn handelen en ondergaan, in zoover namelijk de eeuwige wet er zich als innerlijk bewegend beginsel laat gelden. — Cum omnia, quae divinae providentiae subduntur, a lege aeterna regulentur et mensurentur, ... manifestum est quod omnia participant aliqualiter legem aeternam, S. THOMAS, SUM. THEOL. I-II, Q. 91, A. 2, C., Daar alles wat aan de goddelijke Voorzienigheid onderworpen is, door de eeuwige wet geregeld en gemeten wordt, ligt het voor de hand dat alles deel heeft aan de eeuwige wet. — Regula ... voluntatis humanae est duplexuna propinqua et homogenea, scilicet ipsa humana ratio; alia vero est prima regula, scilicet lex aeterna quae est quasi ratio Dei, S. THOMAS, SUM. THEOL. I-II, Q. II, A. 6, C., De regel van den menschelijken wil is tweevoudig een eerste ligt dichtbij en is van denzelfden aard als de wil, de menscheljke rede namelijk; de tweede is de allereerste maatstaf, de eeuwige wet namelijk die als de rede Gods is. — Multo magis dependet bonitas voluntatis humanae a lege aeterna, quam a ratione humana, s. THOMAS, SUM.
THEOL. I-II, Q. 19, A. 4, C., De goedheid van den menschelijken wil hangt veel meer af van de eeuwige wet, dan wel van de menschelijke rede. — Omnes leges, inquantum participant de ratione recta, in tantum derivantur a lege aeterna, s. THOMAS, SUM. THEOL. x-ir, Q. 93, A. 3, C., Alle wetten komen, in zoover ze deel hebben aan de juiste rede, van de eeuwige wet voort. — Necesse est quod omnes rationes gubernationis quae sunt in inferioribus guibernantibus a lege aeterna deriventur, IBIDEM, Het kan niet anders of elke maatstaf van bestuur in de lagere besturende wezens moet van de eeuwige wet voortkomen. — Participatio legis aeternae in creatura rationali proprie lex vocatur, s. THOMAS, SUM. THEOL.
I-II, Q. 91, A. 2, AD 3, De deelhebbing van het redelijke schepsel aan de eeuwige wet heet eigenlijk wet. — Lex affirmativa, Bevestigende wet. Lex authentica, Echte wet. Lex biogenetica, Biogenetische wet (BIOLOGIE). Lex caeremonialis, Ceremonieelwet. Lex canonica, Kerkelijke wet. Lex carnis, Wet des vleesches. Lex civilis, Burgerlijke wet. Lex coactiva, Dwingende wet, dwangwet. Lex commercialis, Handelswet. Lex communis, Algemeene wet. Lex concupiscentiae, Wet der begeerlijkheid. Lex contiguitatis, Wet der aaneengeslotenheid (ZIELKUNDE). Lex democratica, Volksche wet. Lex directiva, Richtende wet. Lex disciplinaris, Tuchtwet. Lex divina, Goddelijke wet. Lex doctrinalis, Leerstellige wet. Lex dlocens, Bekerende wet. Lex dubia, Twijfelachtige wet. Lex dubia seu incerta non obligal, Een twijfelachtige wet bindt niet. — Lex ecclesiastica, Kerkelijke wet. Lex edita, Uitgevaardigde wet. Lex ethica, Ethische wet. Lex evangelica, Evangelische wet. Lex facta, Opgemaakte wet. Lex fiscalis, Belastingwet. Lex fomitis, Wet der begeerlijkheid. Lex forensis, Dwangwet. Lex haereditatis, Erfelijkheidswet. Lex humana, Menschelijke wet. Lex humana in tantum habet rationem legis, inquantum est secundum rationem rectam, s. THOMAS, SOM. THEOL. I-n, Q. 93, A. 3, AD 2, De menschelijke wet is in zoover wet als ze met de juiste rede strookt. — Est de ratione legis humanae quod ordinetur ad bonum commune civitatis, s. THOMAS, SUM. THEOL.
I-n, Q. 95, A. 4, C., Tot het begrip van de menschelijke wet behoort dal ze op het algemeene welzijn van den staat aanstuurt. — Lex ieiunii, Vastenwet, POTTERS IV, 289. Lex imperativa, Gebiedende wet. Lex iniusta, Onrechtvaardige wet. Lex interpretativa, Verklarende wet. Lex irritans, Vernietigende wet. Lex iudicialis, Rechterlijke wet. Lex iuridica, Rechtswet, VAN OORSCHOT 140. Lex iusta, Rechtvaardige wet. Lex lata, Uitgevaardigde wet. Lex legalis, Wettelijke wet. Lex mere poenalis, Loutere strafwet. Lex mere praeceptiva, Louter gebiedende wet. Lex mixta, Gemengde wet. Lex moralis, Zedenwet, zedelijke wet. Lex naturae, Natuurwet. Secundum ... ordinem inclinationum naturalium est ordo praeceptorum legis naturae, s. THOMAS, SUM. THEOL. I-n, Q. 94, A. 2, c., De rangorde van de voorschriften der natuurwet beantwoordt aan de rangorde van de natuurlijke neigingen. — Hoc est ... primum praeceptum legis, quod bonum est faciendum et prosequendum, et malum vitandum; el super hoe fundantur omnia alia praecepta legis naturae, s. THOMAS, SUM. THEOL.
I-II, Q. 94, A. 2, C., Het eerste voorschrift van de wet komt hierop neer, dat het goede moet verricht en nagestreefd en het kwaad gevlucht worden en daarop berusten alle andere voorschriften van de natuurwet. — Lex naturalis, Natuurwet. Secundum leges naturales, Natuurwettelijk. — Participatie legis aeternae in rationali creatura lex naturalis dicitur, s. THOMAS, SUM. THEOL. I-II, Q. 91, A. 2, C., De deelhebbing van het redelijk schepsel aan de eeuwige wet heet natuurwet. — Lex naturalis nihil aliud est quam conceptio homini naturaliter indita, qua dirigitur ad convenienter agendum in actionibus propriis, sive competant ei ex natura generis (animalis), ut gener are, comedere et huiusmodi, sive ex natura speciei, ut ratiocinari et huiusmodi, S. THOMAS, SUM. THEOL., SUPPL.
Q. 65, A. I, C., De natuurwet is niets anders dan een opvatting die van natuur uit in den mensch wortelt en waardoor hij geleid wordt om bij eigen handelingen behoorlijk te werk te gaan, hetzij deze hem op grond van het dierlijk geslacht toekomen, zooals telen, te eten en der gelijke, hetzij ze hem op grond van zijn soortelijken aard toekomen, zooals te redeneeren en andere dergelijke. — A. lege naturali dupliciter potest aliquid derivari:
uno modo sicut conclusions ex principus, alio modo sicut determinationes quaedam aliquorum communium, S. THOMAS, SUM. THEOL. I-II, Q. 95, A. 2, C., Iets kan op twee manieren van de natuurwet voortkomen vooreerst zooals een besluit uit de beginselen; verder zooals een nadere bepaling van iets algemeens. — Ex praeceptis legis naturalisa quasi ex quibusdam principiis communibus et inde demonstrabilibus, necesse est, quod ratio humana procedat ad aliqua magis particulariter disponenda, S. THOMAS, SUM. THEOL. I-II, Q. 91, A. 3, C., Uit de voorschriften van de natuurwet moet de menschelijke rede als uit algemeene en onbetoogbare beginselen tot het regelen van het meer bizondere overgaan. — Lex naturalis divina, Goddelijke natuurwet. Lex naturalis hypothetica, Voorwaardelijke natuurwet. Lex negativa, Ontkennende wet. Lex nova, Nieuwe wet. Lex obligans, Verplichtende wet. Lex obligans in conscientia, In geweten verplichtende wet. Lex particularis, Bizondere wet, beperkte wet. Lex permittens, Veroorlovende wet. Lex perpetua, Blijvende wet. Lex physica, Natuurkundige wet, physische wet. Lex poenalis, Strafwet, VAN HOONACKER 180. Lex politica, Staatsrechtelijke wet. Lex positiva, Stellige wet, POTTERS IV, 10. Lex positiva divina, Goddelijke stellige wet. Lex positiva humana, Menschelijke stellige wet. Lex positiva naturalis, Natuurlijke stellige wet. Lex positiva per accidens, Oneigenlijke stellige wet. Lex positiva per se, Stellige wet in eigenlijken zin. Lex positiva supernaturalis, Bovennatuurlijke stellige wet. Lex praeceptiva, Gebiedende wet. Lex privata, Bizondere wet. Lex prohibens, Verbiedende wet. Lex prohibitiva, Verbiedende wet. Lex regens, Besturende wet. Lex regulans, Regelende wet. Lex regulata, Geregelde wet. Lex retroactiva, Terug werkende wet. Lex scripta, Geschreven wet. Lex suprema, Hoogste wet. Lex talionis, Wet van de wedervergelding. Lex temporalis, Tijdelijkc wet. Lex transitoria, Overgangswet. Lex tyrannica, Dwingelandswet. Lex universalis, Algemeene wet. Lex usu servata, Gebruikswet. Lex usualis, Gebruikswet. Lex vetus, Oude wet.
2. Bewind. Lex amoris, Wet der liefde, bewind der liefde. Lex caritatis, Wet der liefde, bewind der liefde. Lex timoris, Wet der vrees, bewind der vrees.
