Gezegden

Riemer Reinsma (1998)

Gepubliceerd op 17-04-2025

Op til zijn

betekenis & definitie

De uitdrukking op til zijn ‘op het punt staand om te gebeuren’ heeft niets te maken met een duiventil, maar alles met het werkwoord tillen. De oudste betekenis van til, als afleiding van tillen, was uiteraard ‘het omhoog heffen’.

Daaruit ontwikkelde zich een nieuwe betekenis: ‘in de weer zijn, aan het werk’. Vervolgens deed de uitdrukking in til haar intrede, met de betekenis ‘onder handen zijnd, in uitvoering’. ‘Wat is dat werk lang in til geweest’, luidt een voorbeeldzinnetje in een woordenboek uit het begin van de negentiende eeuw. In de zeventiende eeuw kreeg deze uitdrukking er een nieuwe betekenis bij: in til kon nu ook op de toekomst slaan en wilde dan zeggen: ‘te verwachten, in aantocht’. Rond 1700 trad er weer een nieuwe fase in. De vorm in til kreeg toen concurrentie van op til. Het werd een gevecht op leven en dood, en het pleit werd ruim een eeuw later beslecht. Want sinds het begin van de negentiende eeuw zeggen we alleen nog op til.

< >