Pascal (blaise) - Blaise Pascal, 1623-1662, Fransch wijsgeer en wiskundige. Als wiskundige is P. bekend door zijn onderzoekingen over de kegelsneden, de cycloïde, de waarschijnlijkheidsrekening; ook door de uitvinding van een rekenmachine. De driehoek van Pascal levert de binomiaalgetallen. — Zes punten op een kegelsnede bepalen een zeshoek, waarvan de 3 snijpunten der 3 paren overstaande zijden op een rechte lijn liggen, de „lijn van Pascal”.
Als natuurkundige is P. bekend door verschillende onderzoekingen, vooral op het gebied der hydrostatica en hydrodynamica. De naar hem genoemde wet is eerst in 1662, na zijn dood, gepubliceerd, ofschoon hij ze reeds in 1653 had gevonden. — P.’s diep godsdienstig gemoed onderging vooral den invloed van zijn zuster Jacqueline, die, haar godsdienstige neiging volgend, zich in 1652 in het klooster Port-Royal begaf. In Nov. 1654 kwam Pascal na veelvuldigen strijd tot bekeering (eigenlijk zijn tweede bekeering), waarop ook hij in het klooster zich terugtrok en zich aan velerlei ascese onderwierp. In 1656 schreef hij de Lettres écrites à un provincial par un de ses amis, waarin hij zijn vriend Antoine Arnauld tegen de aanvallen der Jezuïeten beschermde en daarmede wel het scherpste wapen tegen de moraal der Jezuïeten heeft gesmeed. Hiermede was zijn leven geheel met het lot van het Jansenisme, dat hevig door de Jezuïeten werd bestookt, samengeweven. Dit heeft op zijn verdere religieuse ontwikkeling, die steeds meer naar het religieus-ecstatische en visionaire neigde, sterken invloed gehad. Ook zijn gezondheid, die reeds wankel was, werd er door ondermijnd, zoodat hij zijn groot apologetisch werk (Pensées) niet heeft kunnen voltooien. In beoefening van een grenzenlooze barmhartigheid, in den trant van Franciscus van Assisi, stierf hij reeds op 38-jarigen leeftijd.
De litteratuur over P. is niet te overzien. Wij noemen Albert Maire, Pascal Pamphlétaire (2 vol. 1912 v.); Karl Bornhanseu, Die Ethik P.’s (1907, overzicht van de litteratuur); A. Vinet, Etudes sur Pascal (1904) ; Dr. Is. van Dijk, Blaise Pascal. — Een uitgave van al zijn werken in 3 deelen bezorgden L. Brunschvieg en P. Boutroux, B. P. Oeuvres (1908) ; Dr. A. W. Bronsveld vertaalde „Lettres écrites à un provincial” ; A. Loosjes, B. P., de gedachten en zijn kleine geschriften vert, en toegelicht (1889); J. F. Beerens, De casuïstiek en P. (1909, diss.); Mej. F. de Meyier, vertaling der Pensées in „Wereldbibliotheek”; Prof. D. Karl Bornhausen, Pascal (Basel 1920, een Inleiding tot de Pensées).
