Novalis - (Friedrich), pseudoniem van den Duitschen dichter Friedrich von Hardenberg, 1772—1801, die door mooie lyrische en innige godsdienstige gedichten, eenige prachtige, in vrije rhythmen geschreven Hymnen an die Nacht en een onvoltooiden, meer lyr. dan epischen roman Heinrich von Offerdingen (1799—1800) een eereplaats onder de romantische dichters inneemt. Bij hém trof men voor het eerst de poëtische verheerlijking van de Middeleeuwen en het Kathol, geloof aan; hij schiep in zijn roman het tamelijk vage symbool der „Blaue Blume”, die weldra het zinnebeeld van de geheele romantische beweging werd; ook zijn ideaal was: leven en poëzie met godsdienst en wetenschap tot één harmonisch geheel te vereenigen. Persoonlijke eigenschappen van den dichter N. waren : teere phantasie, mooie lyr. taal, diep en innig gevoel, voorliefde voor het zwaarmoedige en het mystieke, den nacht en den dood. Zijn werken zijn herhaaldelijk uitgegeven, het best door J. Minor in 4 dln. (Jena.
Diederichs 1907). Ook als wijsgeer heeft N. een zekere beteekenis. Hier komen naast den roman H. v. Offerdingen zijn Fragmente in aanmerking. Hij verkondigt een „magisch idealisme”, doordrongen van de gedachte, dat de geest macht heeft over de natuur. Hoewel hij veel voelde voor Fichte’s ethisch idealisme, is bij hem de geest overwegend een droomend-onbewuste fantastische scheppende kracht.
