Motazilieten - noemt men in de geschiedenis van den Islam de theologen, die de eenheid en gerechtigheid Gods op den voorgrond stelden en dientengevolge een eigenaardig geloofssysteem ontwikkelden. Zoo loochenden zij het bestaan van eeuwige eigenschappen Gods, ook van Gods zelfopenbaring, dat hun toescheen tot een veelheid van goden te moeten leiden en kwamen zij daardoor in strijd met het orthodoxe leerstuk van den eeuwigen ongeschapenen Koran. Zelfs wisten zij den khalief Marnoen over te halen dit leerstuk te veroordeelen en hun opvatting als de juiste te doen erkennen, ook onder diens eerste opvolgers, totdat Motawakkil (847—61) zich tegen hen verklaarde. Hun opvatting van Gods gerechtigheid bracht hen er toe den vrijen wil te leeren en de eeuwigheid der hellestraffen te loochenen.
Hun groote verdienste is, dat zij de eersten waren, die op grond van hun studie der Grieksche wijsbegeerte, de geloofsstellingen van den Islam wetenschappelijk zochten vast te stellen, en tegen misvatting te verdedigen. Zij zijn met andere woorden de grondleggers geweest der Mohammedaansche dogmatiek, zij het ook dat hun rationalistisch standpunt geen recht kan doen wedervaren aan sommige geloofsvoorstellingen, die de geloovigen niet konden loslaten. De bloeitijd der M. duurde daarom slechts korten tijd, want toen ook de tegenpartij geleerd had de wapenen der dialektiek te hanteeren, keerde zij deze tegen hen en kostte het haar weinig moeite meer de tegenspraak met de leer van Koran en overlevering in de systemen der M. aan te wijzen.