Jurisdictie. - Men onderscheidde oudtijds hooge en lage en, sinds de 14e eeuw, hooge, middelbare en lage j. of justitie. Men moet dit woord j. of justitie niet in den modernen zin, als enkel op rechtspraak betrekking hebbende, doch meer in den zin van regeermacht (wetgeving, bestuur en rechtspraak) opvatten. Toch zat het belang van de onderscheiding in de rechtspraak, en wel in de competentie. Het belang was een financieel belang, want het gold de vraag, wie het voordeel uit de berechting van zekere feiten toekwam.
De middelbare justitie is eigenlijk niets anders dan de lage, vermeerderd met enkele van de rechten, die vroeger tot de hooge j. behoorden. De onderscheiding is weinig vast. Het eenige, wat vaststaat, is, dat tot de hooge behoort de berechting van halsmisdaden, d.w.z. van misdaden, die aan den lijve gestraft konden worden. Met de opheffing der eigenlijk gezegde heerlijke rechten, d. w. z. die regeermacht gaven, en daarmede van de heerlijkheden (zie HEERLIJKE RECHTEN en HEERLIJKHEDEN) is alle belang van deze onderscheidingen voor de praktijk vervallen. Bij het herstel van heerlijkheden en heerlijke rechten onder koning Willem I hadden deze onderscheidingen ook al geen belang meer, omdat middelerwijl de rechterlijke organisatie op geheel andere leest was geschoeid en de Fransche gemeentewetgeving was ingevoerd, eerlang gevolgd door de regeeringsreglementen (zie GEMEENTE).
