Hedsjas-spoorweg - De verbinding van Damascus (Syrië) met Medina (Arabië) via Deraa-Maan, door de Turken aangelegd met het doel om hun heerschappij in het altijd onrustige Arabië beter te kunnen handhaven en verder om het reizen der pelgrims te vergemakkelijken. 1 Jan. 1900 werd de heele wereld van den Islam door een irade van sultan Abdoel Hamid opgewekt om voor dit vrome doel gelden bijeen te brengen, wat werkelijk met verrassende snelheid gebeurde. Aparte belastingen werden uitgedacht om de bijeengebrachte som nog te vergrooten en in 1902 kon men reeds met den aanleg van den spoorweg beginnen onder leiding van den Duitschen ingenieur Meiszner-pasja, die over een deel van het Turksche leger kon beschikken om het werk met de noodige snelheid uit te voeren. Zoodoende was men in 1908 reeds tot Medina gevorderd (1302 K.M.); het plan om den spoorweg door te trekken tot Mekka bleef voorloopig onuitgevoerd, maar in plaats daarvan legde men eenige zijlijnen aan: Haifa-Deraa (161 K.M.), Deraa-Bosra (39 K.M.), Afule-Hafir (200 K.M.). De Fransche lijn Damascus-Mzerib ondervond veel concurrentie door den aanleg van het traject Damascus-Deraa, maar door eenige financieele tegemoetkoming van Turksche zijde werden verwikkelingen voorkomen. Op dezelfde wijze verkreeg de Porte intrekking van de reeds in 1890 aan Engelschen gegeven concessie tot aanleg van het traject Haifa-Deraa.
De vrachtprijzen van den H. zijn opvallend laag, omdat men hier geen kapitaalrente behoeft te betalen, terwijl de winst uitsluitend dient om nieuwe lijnen aan te leggen. Niet-Mohammedanen mogen slechts met speciale vergunning verder reizen dan Maan en vanaf El Ala tot Medina is het nog geen ongeloovige toegestaan van den spoorweg gebruik te maken. Door het groote aantal pelgrims is het personenverkeer thans nog van meer belang dan het goederenverkeer, hoewel op de lijn Haifa-Deraa veel steenkool vervoerd wordt. Vervoer van landbouwproducten is er niet veel, want het land heeft maar juist genoeg voor eigen onderhoud. De lijn is natuurlijk ook van militair belang, daar ze door het verbindingsstuk Damascus-Aleppo (Société ottomane du ch. de f. Damas-Hama et Prolongements) aansluiting heeft met den Bagdadspoorweg.
Er bestonden ook plannen voor een militaire lijn van Maan naar de Egyptische grens. — Litteratuur: Dr. A. Ruppin, Syrien als Wirtschaftsgebied, 1917; Schmidt, Das Eisenbahnwesen der as. Türkei, 1914; Mygind, Syrien und die türkische Mekkapilgerbahn, 1906; Blanckenhorn, Die Hedschasbahn (Zeitschr. Gesellsch. f. Erdk. Berlin, 1907).