Esmeraldus - Noordwestelijkste prov. der Z. Amerik. republiek Ecuador. Zij wordt doorstroomd van de gelijknamige rivier, die op den bijna 6000 M. hoogen Catacachi ontspringt en in de golf van Ancona uitmondt. Dit rivierdal, de uiterste hellingen van de Westelijke Cordilleras, vormt het vlakste gedeelte der genoemde republiek en heeft slechts hoogten van 5 a 600 M. Door den grooten regenval in alle maanden van het jaar is de prov. in haar binnendeelen met uitgestrekte wouden bedekt, waarin vele rubberboomen. Daar thans ook vele plantages zijn aangelegd, voert E. groote hoeveelheden caoutchouc uit.
Vroeger was de katoenaanplant van beteekenis, maar deze is thans zoo goed als verdwenen. Vele kapitalen zijn gestoken in de mijnen van E. tot exploitatie van de ertsen, echter zonder resultaat. De provincie heeft een oppervlakte 19.270 K.M2.; ongeveer 15.000, voor het meerendeel aan de kust wonende inw., waaronder 1500 Blanken, en 6500 geciviliseerde Indianen en Negers. In de dichte wouden langs Cayapa, Onzole en Grande, heeft zich de Indianenstam der Cayapa weten staande te houden tegen de Inca’s uit Peru, later tegen de Spanjaarden e. a. en thans telt zij nog ongeveer 2000 leden. Het zijn meest jagers en visschers. Zij hebben blaasroer en vergiftige pijlen als wapen. Hoofdstad is de havenplaats E. (3000 inw.), die te weinig achterland heeft om van beteekenis te worden.
