Dogmatisme - De eenzijdig-dogmatische opvatting, waarbij men niet te rade gaat met het leven, de ervaring, maar alles behandelt volgens een vast schema, dat de werkelijkheid geweld aandoet, koud en onverdraagzaam maakt. Er is allerlei d., niet alleen van hen, die het dogma aannemen, maar ook van hen, die het verwerpen, m. a. w. het d. kan positief en negatief optreden, en eene bepaalde leer formeel, mechanisch óf verdedigen óf bestrijden. Zoo waren de Farizeeën en de Sadduceeën ieder op hunne wijze dogmatisten. D. komt op elk gebied voor: van godsdienst, kunst, wetenschap.
Het wordt echter bepaaldelijk op theologisch gebied toegepast, waar de mensch van zelf het meest aan een bepaald geloofsbezit hecht en dit vereenzelvigt met den vorm, waarin hij het bezit of meent te bezitten. Het d. is van alle tijden, vooral van tijden van verflauwing, een volgen op eene periode van geloofsenthousiasme. Het vergeet, dat wetenschap het leven onderstelt en dat het dogma dus altijd secundair is, in zooverre het den godsdienstigen levensinhoud tracht te verstaan en te formuleeren.
