Cornage of piepende damp bij paarden is een ademhalingsgebrek in het strottenhoofd, dat misvormd is door eenzijdige verlamming der spieren van het strottenhoofd, ten gevolge van verlamming van de recurrenszenuw. Het pyramidale kraakbeen beweegt zich wat naar binnen, de stemband aan die zijde kan niet gespannen worden en een verwijding van de stemspleet, zooals die noodig is bij inspanning, om voldoende lucht toe te laten, is onmogelijk. De recurrensverlamming is bijna steeds linksch, zoodat dan ook meestal de linker stemband verlamd is. Als bij inspanning het paard meer lucht in de longen noodig heeft, zal het sneller ademen en de stemspleet wijd openen om een grooter luchtkolom toe te laten.
Als nu aan de eene zijde geen verwijding mogelijk is gaat de lucht door een te nauwe opening en hooren wij bij inademing (vooral bij snellen gang) een snuivend, hiemend of piepend geluid. Bij het paard in rust hoort men het geluid niet. Men hoort het geluid dikwijls al op een afstand. Is het lijden ver voortgeschreden, dan wordt het paard benauwd, begint het ademnood te krijgen, zoodat het rust behoeft. Werkt men met het paard maar door, dan wordt het zeer benauwd en is zelfs stikken mogelijk. De gevallen van zeer geringe c. kunnen later gemakkelijk verergeren. Zooals gezegd is, is de verlamming gewoonlijk linksch, doch zij kan ook rechts en zelfs tweezijdig voorkomen. Het is dikwijls niet gemakkelijk het lijden te onderkennen, vooral in de lichte gevallen.
Toch is dit noodig, omdat de ziekte dikwijls verergert en in elk geval het dier minder bruikbaar en vooral minder in waarde maakt. De beste weg om c. te diagnostiseeren is het te voorschijn roepen van het inspiratorische stenosegeluid, door het dier te laten galoppeeren aan de longe in een stille omgeving, liefst in de manege. Als het paard eenige malen aan de longe om den onderzoeker heen geloopen heeft kan deze het piepende geluid hooren, ook als geringe c. aanwezig is. Ook met den laryngoscoop of door betasten van de stembanden met den vinger na doorsnijding van den ringkraakbeen-luchtpijp-band is de diagnose te stellen. Men moet altijd bedenken, dat acute ziekten van de voorste luchtwegen ook kunnen leiden tot een tijdelijke vernauwing van het kanaal voor luchttoevoer, zoodat dit geluid ook hierbij kan optreden. Men sluit daarom paarden met zulke acute ziekten van het c.-onderzoek uit. — De ziekte komt het meest voor bij edele rassen, ook echter wel bij trekpaarden. In Engeland, Frankrijk, Duitschland en ook Nederland komt c. veelvuldig voor. Wat de oorzaak betreft, staat vooreerst vast, dat de recurrensverlamming samenhangt met infectieziekten, droes, besmettelijke borstziekte, enz.
Ook bij loodvergiftiging treedt wel c. op, terwijl ook de zaden van enkele Lathyrussoorten, van de Lucerne en van de Cicererwt het lijden kunnen te weegbrengen. In vele gevallen is geen oorzaak te vinden. Algemeen beschouwt men den aanleg voor de ziekte als erfelijk, wat de ervaring meermalen heeft bewezen. Gewoonlijk ontwikkelt zich de c. bij paarden van 3-6 jaar, doch ook bij oudere treedt de ziekte nog meermalen op. Men heeft lang gezocht naar een methode om door operatief ingrijpen de verwijding van de stemspleet mogelijk te maken, zoodat de lucht gemakkelijk kan toestroomen en het hiemende geluid niet gevormd wordt. Een der bekendste operaties van denlaatsten tijd bestaat in het wegnemen van het stemzakje van Morgagne, waardoor zich litteekenweefsel vormt en de stemband met den zijwand van het strottenhoofd vergroeit. Deze door Prof. Williams aangegeven methode leidt in een betrekkelijk groot percentage der gevallen tot genezing of verbetering.
Ook in ons land wordt deze operatie meer en meer toegepast. Daar c. als een erfelijk gebrek wordt beschouwd of ten minste de aanleg ervoor, tracht men paarden met die ziekte van de fokkerij uit te sluiten. In de Nederlandsche Wet op de paardenfokkerij, die een verplichte hengstenkeuring voorschrijft, is aangegeven, dat hengsten met ademhalingsgebreken in den regel moeten worden afgekeurd. Er is dan ook een zeer strenge keuring op c. en telken jare hebben afkeuringen plaats. Daar echter c. ontstaan kan na enkele ziekten of vergiftigingen en men in zulke gevallen meent, dat een erfelijkheid van aanleg geen rol speelt, is bepaald, dat hengsten van 7½ jaar of ouder, die een vorig jaar vrij van c. bleken te zijn, niet afgekeurd behoeven te worden. Wel wordt bij de publicatie het cornard-zijn vermeld. In den gewonen handel, bijvoorbeeld op de markten, is een cornageonderzoek onmogelijk. Dit zou een goede gelegenheid geven tot bedrog; c. wordt echter als een verborgen gebrek beschouwd, dat tot koopvernietiging aanleiding kan geven.
