Arles (arelate) - hoofdstad van het gelijknamig arrondissement van het dept. Bouches-du-Rhône, aan den hoofdarm der zich hier splitsende Rhône, 45 K.M. van hare monding in zee, 90 K.M. ten N. W. van Marseille, o.a. aan de spoorlijn Parijs—Lyon—Marseille—Nizza. A. is een der oudste steden van Frankrijk en heeft een aantal zeer belangwekkende ruïnen, waaronder een amphitheater (in 1846 gerestaureerd), een oud theater met den Rolandstoren, overblijfselen van het paleis van Constantijn den Groote, thans „Ie château de la Trouille” genaamd, bouwvallen van tempels, van een triomfboog en van vele praalgraven. In de omgeving van het theater zijn vele beeldhouwwerken, waaronder de beroemde „Venus van Arles” 1621, opgedolven (sinds 1683 in het Louvre).
De tijd van het ontstaan van A. is niet met juistheid bekend; waarschijnlijk bestond te dezer plaatse, vóór de Romeinen er een kolonie vestigden, hetgeen ten tijde van Marius’ tochten naar Gallië geschiedde, reeds een Gallische stad. Na de verovering van Gallië onder Julius Caesar breidde genoemde kolonie zich snel uit, wedijverde zelfs met Marseille; ze moet toen ± 100.000 inw. geteld hebben, droeg een tijdlang den bijnaam Rome der Galliërs en was de residentie van de keizers Maximinianus en Constantijn den Groote, onder wien zij als Constantia haar hoogsten bloei bereikte. Onder Honorius was zij de hoofdplaats van de provincie Gallië; na de invallen der Germanen verhief Eurik, koning der Westgoten, haar tot hoofdstad van zijn rijk. Zij kwam in 508 in de macht der Oostgoten, in 535 aan de Franken, en werd in 879 hoofdstad van het koninkrijk Arelate; in 1251 onderwierp zij zich aan den graaf van Provence, Karel van Anjou; in 1481 kwam zij aan Frankrijk. In 1536 werd zij vruchteloos door een leger van Karel V belegerd. In 1790 werd het aartsbisdom A., waarvan zij de zetel was, opgeheven. — De stad heeft 28.000 inw. en een vrij belangrijke haven; scheepsbouw, enz. Een 47 K.M. lang kanaal verbindt Arles met de haven van Bouc aan de Middell. zee; van dit kanaal wordt door de scheepvaart een druk gebruik gemaakt, omdat de Rhône bij haar monding onbevaarbaar is. Men teelt in den omtrek vruchten en wijn.
