v., (ook: wet van remmende voorsprong), de theorie volgens welke in de geschiedenis de ontwikkeling niet rechtlijnig geschiedt maar via een verspringing.
Juist de relatief hoge graad van volkomenheid van b.v. een bepaalde vorm van techniek of organisatie kan leiden tot een verminderde bereidheid deze verder te verbeteren of door een ander te vervangen, waardoor een nog hogere niet daar, maar elders bereikt wordt. De oorspronkelijke voorsprong wordt aldus tot een rem en de ontwikkeling ‘verspringt’. Dit verschijnsel werd het scherpst geformuleerd en tot algemene historische wet verklaard door de Ned. historicus
J.M.Romein. Voorbeelden van deze theorie zijn Japan en de USSR, die juist doordat zij de westerse produktietechnieken zo laat invoerden, direct met het modernste konden beginnen; een ander voorbeeld is de ‘remmende voorsprong’ in Engeland, de bakermat van de industriële revolutie, waar na de Tweede Wereldoorlog de industriële structuur verouderd bleek. Van sociologische zijde is als kritiek geuit, dat de theorie slechts onder bepaalde omstandigheden opgaat en dat dikwijls een reeds behaalde voorsprong juist de mogelijkheid biedt tot het bereiken van een nog grotere voorsprong.
LITT. J.M.Romein, De dialectiek van de vooruitgang (1935; herdr. in: Het onvoltooid verleden, 1948).
