o., (ook: carbamide, carbonyldiamide), een afbraakprodukt van eiwitten, NH2CONH2.
CHEMIE. Ureum is een witte kristallijne stof met een smeltpunt van 132,7 °C. Bij verder verhitten ontleedt het in biureet, ammoniak en het aromatische cyanuurzuur (C3H3N3O3). Ureum wordt op grote schaal technisch gemaakt uit ammoniak en kooldioxide:
2 NH3 + CO2 NH2COONH4 NH2COONH4 ⇄ NH2CONH2 + H20. De meest toegepaste procesuitvoering is die van Stamicarbon, een dochtermaatschappij van de DSM. Ureum wordt toegepast als kunstmest (ca. 80 %), als grondstof voor de bereiding van ureumformaldehydeharsen en melamine, in veevoer ter vervanging van eiwitten, in de textielindustrie (o.a. matteringsmiddel) en in de petrochemie bij het ontparaffineren van ruwe smeeroliën.
FYSIOLOGIE
Ureum is een stofwisselingsprodukt dat ontstaat bij de afbraak van eiwitten, waarbij eerst het giftige ammoniak ontstaat, dat in de lever in het veel onschadelijker ureum wordt omgezet (ureumcyclus). Ureum wordt door de nieren in de urine uitgescheiden, per dag ca. 20 g, afhankelijk van de hoeveelheid eiwit in het voedsel. Waterdieren m.n. vissen kunnen ammoniak direct uitscheiden. Vogels en reptielen zetten ammoniak om in urinezuur.
Reeds in 1773 is ureum door Rouelle aangetoond in menselijke urine. Nadat in 1828 ureum door Wöhler als eerste organische stof was gesynthetiseerd, werd duidelijk dat voor de synthese van organische stoffen geen vis vitalis nodig is.
LANBOUW
Ureum is een stikstofmeststof met een hoog stikstofgehalte (46 %). De meststof bestaat hoofdzakelijk uit het chemische ureum; het gehalte aan biureet mag ten hoogste 1,2 % bedragen. Ureum wordt aan herkauwers gegeven als eiwitvervangend produkt, als in de rest van het rantsoen (b.v. bij maïskuilvoeding) te weinig eiwitten aanwezig zijn. In de pens wordt, als het pensmilieu gunstig is, door pensbacteriën uit ureum bacterie-eiwit gevormd dat normaal door de herkauwer kan worden verwerkt. In de VS wordt deze stikstofbron zeer veel gebruikt; in Nederland en België zeer beperkt.
