o. (-n), verbinding van stikstof met zuurstof.
ⓔ Men onderscheidt vijf stikstofoxiden waarin het stikstofatoom een positieve lading heeft van +1, +2, +3, +4 of +5.
Distikstofoxide (N2O), het ➝lachgas, is een kleurloos gas met zoetachtige geur (kookpunt -88°C, smeltpunt -91°C).
Stikstofoxide (NO) is in gasvormige toestand kleurloos, als vloeistof blauw. Het heeft een kookpunt van -152°C en een smeltpunt van -164°C. Op industriële schaal wordt NO bereid door verbranding van ammoniak. Het is tussenprodukt bij de bereiding van ➝salpeterzuur. Het stikstofatoom heeft in NO één valentie-elektron meer dan in het N2-molecule; het kan een elektron afstaan waardoor het nitrosoniumion (NO+) ontstaat, dat met een negatief ion een verbinding kan vormen. Eén van de zeer vele is het nitrosoniumchloraat (NO+.ClO-4]) dat als raketbrandstof wordt gebruikt.
De bekendste is het NO+.HSO-4], de zgn. kamerkristallen, die bij de zwavelzuurbereiding (kamerproces) kunnen ontstaan. Neemt het radicaal NO een elektron op of vormt het een covalente binding met een ander radicaal, dan ontstaat formeel de nitrosylgroep (NO-), b.v. in nitrosylchloride (NOCl). Met zuurstof vormt NO onmiddellijk stikstofdioxide (NO2).
Distikstoftrioxide (N2O3) is een diepblauwe vloeistof die stolt bij -102°C tot blauwe kristallen; boven -20°C ontleedt het in NO en NO2. Het ontstaat bij de inwerking van arseentrioxide op salpeterzuur. Met natronloog vormt N2O3 natriumnitriet.
Stikstofdioxide (NO2) is een donkerbruin, zeer giftig gas dat bij 21°C condenseert tot een lichtgele vloeistof en bij -11°C tot kleurloze kristallen met brutoformule N2O4. NO2 kan worden bereid door verhitting van loodnitraat:
2 Pb (NO3)2 ➝ 2 PbO + O2 + 4NO2
Distikstofpentoxide (N2O5) kan worden verkregen door destillatie van watervrij salpeterzuur met fosforpentoxide. Het vormt kleurloze kristallen, die boven 47°C ontleden onder vorming van bruine, zgn. nitreuze dampen (NO + NO2). N2O5 is een sterk oxidatiemiddel.
