o. (-en), 1. boek waarin de personen die tot een stam of geslacht behoren staan opgetekend; stamof geslachtregister: — van de familie;
2. (m.n. in de veeteelt) register waarin de afstamming en eigenschappen van ingeschreven rasdieren staan opgetekend ⓔ.
ⓔ Men onderscheidt open en gesloten stamboeken. In de gesloten stamboeken kunnen alleen afstammelingen van geregistreerde ouders vermeld worden; in de open stamboeken kunnen ook dieren van onbekende, of niet erkende afstamming opgenomen worden. In Nederland en België kent men voor de meeste huisdieren open stamboeken. De beste dieren, die nog niet in een rundveestamboek staan en goedgekeurd zijn door deskundigen, worden opgenomen in een hulpstamboek of register. De nakomelingen van hulpstamboekof registerdieren worden in het stamboek ingeschreven. Men vermeldt o.a. signalement, lichaamsmaten en produktiecijfers.
De geboorte van de nakomelingen der stamboekdieren wordt gecontroleerd, de jonge dieren schrijft men in in het jongveeboek, de volwassenen in het stamboek. Wanneer deze stamboekhouding een reeks van jaren beslaat, kan men van de dieren de afstammingslijst, de ➝pedigree, opmaken, waarin de ouders en voorouders zijn vermeld. Verder kan men de prestaties van broers en zusters van de te bevorderen dieren nagaan en bij oudere dieren ook de nakomelingen. Deze gegevens verschaffen inlichtingen omtrent de fokwaarde van de dieren. Tenslotte verschaft een goed ingericht stamboek het materiaal voor onderzoek op genetisch gebied.
In Nederland bestaat een stamboek voor het Ned. trekpaard, daarnaast verschillende voor de warmbloedpaarden. Daarnaast is er een stamboek van runderen voor de drie veeslagen. Het grootste is het ➝Nederlands Rundvee Stamboek te ’s-Gravenhage, in Friesland werkt het Fries Rundvee-Stamboek. Ook voor schapen, geiten en varkens zijn er stamboeken, die men dan meestal Centraal Bureau voor de desbetreffende fokkerij noemt. Sinds het begin van de jaren zeventig kent Nederland nog slechts vier regionale varkensstamboeken.
In België zijn de stamboeken voor runderen provinciaal georganiseerd. Naast de negen provinciale verenigingen van ‘kwekers en houders van rundvee’ werden door het KB van 19.6.1976 vijf stamboeken erkend voor het Belg. roodbont, witblauw, zwartbont, witrood en roodvee.
