[Sanskriet, rta, orde, recht, waarheid], v./m. (-n, -s), religieus gebruik of vaststaande godsdienstige plechtigheid ter opening of voortzetting van het contact tussen het menselijke en het goddelijke: joodse riten en symbolen; symbolische handeling.
De riteopvatting van de moderne mens maakt onderscheid tussen de kern van de zaak en de handeling die ermee gepaard gaat. Voor hem is de rite slechts een handeling die het wezenlijke niet raakt, zuiver symbool. Dan is de rite slechts het ceremonieel, waarmee de een of andere gebeurtenis wordt opgeluisterd (in het profane leven b.v.: opening van het parlement, hofceremonieel bij overhandiging van geloofsbrieven; in het religieuze leven: amen na preek, staan of knielen bij gebed). In vele religies echter is de rite een heilige handeling, oorspronkelijk ingesteld door een wezen dat als godheid wordt beschouwd. Men verricht haar dus in navolging van de godheid en op precies dezelfde wijze. Want alleen de op de juiste wijze verrichte handeling kan het beoogde effect hebben.
Fundament van de rite is vaak de mythe. Door de mythe te herhalen en aldus de rol te spelen die de menselijke gemeenschap in het geheel van de kosmos is opgedragen, worden de hogere machten ertoe gebracht ook van hun kant hun taak te volbrengen. Dat betekent niet dat de mythe historisch steeds aan de rite voorafgaat. Alle dingen zijn afhankelijk van de rite, ook het natuurgebeuren dat naar modern inzicht buiten beïnvloeding van de mens staat. Ook zijn de riten die het mensenleven begeleiden, vaak eerder een vastleggen van een bepaald stadium dat bereikt is (b.v. de puberteit) dan een realiseren van de overgang. rites de passage.
De rite is, naast de wisseling van de seizoenen (waarmee zij oorspronkelijk trouwens nauw samenhangt), een van de wortels van de tijdrekening en de kalender: de vaste perioden waarin de riten plaatsvinden, deden een tijdsindeling ontstaan die op de cultus is gebaseerd, b.v. het kerkelijk jaar van de christelijke kerken, de horae van het officie in de kloosters enz. De in de historische religies meest voorkomende vormen van rite zijn: offer, gebed, dans, dramatisch spel en processie. cultus, liturgie, magie, mythe.
LITT. G.van der Leeuw, De primitieve mens en de religie (1952); J. Cazeneuve, Les rites et la condition humaine (1957).
