[Lat. passus, schrede], m. (-sen),
1. trede, tred, schrede, stap: een flinke, veerkrachtige ruimte die men aflegt bij een stap: grote passen maken; (militaria) de op voorgeschreven wijze gemaakte beweging van de voeten bij het marcheren: de lengte van de passen wordt gerekend van hiel tot hiel; de markeren, de op de plaats maken, hem op de plaats aangeven zonder door te lopen; ook fig. voor geen voortgang maken; gewone gezwinde, versnelde, verdubbelde pas; in de blijven, gelijk stappend voortgaan; uit de pas raken, lopen, eig. en fig.; de pas (diversen) inhouden, eig. en fig.; in de pas (diversen) lopen met, overeenstemmen met, gelijk gericht zijn; (bij het dansen) de bijzondere beweging van de voeten bij het uitvoeren van een bepaalde dans;
2. (als lengtemaat) afstand die afgelegd wordt bij het doen van een schrede: op een afstand van drie passen; twee passen hier vandaan, ook oneig.: vlakbij;
3. plaats die men moet voorbijgaan of passeren, toegang tot een bepaalde plaats, ook overgang over water en bergen (bergpas): iemand de pas afsnijden, hem beletten te passeren;
4. paspoort, vrijgeleide, reispas: iemand een pas (diversen) geven; zonder pas (diversen) reizen, zijn laten verlengen; (militaria) verlofbriefje voor een soldaat;
5. handgreep van een goochelaar alleen nog in de verbinding: hokus pokus (pilatus) pas (diversen)!;
6. het voorste deel van een vrouwenmuts, waarbij de bol zich aansluit; ook apart opof ingezet deel in een kledingstuk; in de uitdrukking bij iemand in de staan, in de gunst staan, goed aangeschreven staan. Pas kan zowel de overgang zelf, als de hele doorgangsweg aanduiden. Uit morfologisch oogpunt gezien zijn passen gewone doorbraakdalen, b.v. de Rode Torenpas, de straatweg langs het doorbraakdal van de Alt door de Karpaten, de Ofenpas ten zuiden van Salzburg, de cluses van de Vooralpen. Vroeger waren de passen de enige verbindingen van de landen over het gebergte heen. Zij waren strategisch belangrijk, wat soms tot de vorming van ‘passtaten’ leidde, n.l. in de Alpen in de Pyreneeën en in de Himalaja.
