[Gr. pantes theoi, alle goden], o., oorspronkelijk een tempel gewijd aan alle goden; later ook gebouwen, gewijd aan de herinnering van beroemde personen, eretempel: letterkundig -, uniforme uitgave van klassieke letterkundige werken. Het bekendste pantheon is dat te Rome, bestaande uit een ronde tempel met een rechthoekig zuilenfront.
Dit pantheon is gelegen op het Marsveld en werd van 120-125 onder keizer Hadrianus gebouwd ter vervanging van de oude rechthoekige, door Agrippa gebouwde tempel (27 v.C.), die na en brand in 80 door Domitianus was hersteld en onder Traianus (98-117) opnieuw door brand was verwoest.Het balkwerk van de tempel van Agrippa met de inscriptie M(arcus) Agrippa L(uci) f(ilius) o(n)s(ul) tertium fecit, werd opgenomen in de voorgevel van het gebouw van Hadrianus. De door Agrippa gebouwde tempel was bedoeld als augusteum ter ere van Augustus en de goden van de Iulisch-Claudische familie. Het huidige Romeinse pantheon heeft een rechthoekig voorportaal (33,10 : 15,50 m) met aan de voorkant acht Korinthische zuilen van grijs Egyptisch graniet, een hoger gesloten rechthoekig middenstuk van baksteen en een overkoepelende rotonde met doorsnede van 43,30 m. De ruimte is als een bol, waarvan de onderste helft is vervangen door een cilinder. De koepel is versierd met vijf concentrische cassettenrijen, die naar boven toe steeds kleiner worden. Midden boven in de koepel is een lichtopening van bijna 9 m doorsnede.
Langs de muur zijn afwisselend drie ronde en vier rechthoekige nissen aangebracht waarin plaats was voor godenbeelden. De vloer is van gekleurd marmer, gelegd in een geometrisch patroon. In 399 werd het pantheon gesloten voor de heidense eredienst. In 608 schonk de Byzantijnse keizer Fokas het aan paus Bonifatius IV, die er een kerk van maakte, gewijd aan Santa Maria ad Martyres (nu Santa Maria Rotonda). Naast de graven van leden van het Italiaanse koningshuis bevindt zich er ik het grafmonument van de schilder en architect Rafaël.
LITT. K.de Fine Licht, The rotunda in Rome 968); W.L.MacDonald, The Pantheon (1976).
