tak van de rechterlijke macht belast met de handhaving van de wetten. Het OM is niet onafhankelijk, maar vertegenwoordigt de uitvoerende macht bij de rechtspraak.
De oorsprong van deze instelling is in Frankrijk te vinden, waar in de 14e eeuw procureurs du roi fungeerden en het OM zich sterk heeft ontwikkeld, zodat het voor de rechtspleging en de handhaving van de wetten een grote betekenis verkreeg. In Nederland werd in 1811 het OM als een organisch geheel ingevoerd onder de invloed van de Franse wetgeving. Tot zijn taak behoort in de eerste plaats de vervolging van strafbare feiten en het doen uitvoeren van alle strafvonnissen, terwijl het ook in burgerlijke zaken moet of kan optreden in vele gevallen waarin het als hoofdpartij optreedt: nietigverklaring van een huwelijk op bepaalde gronden, ontheffing of ontzetting uit de ouderlijke macht of voogdij, en die waarin het (zgn. als gevoegde partij) eenvoudig wordt gehoord. In het eerste geval is het aan de gewone regels van procesvoering voor de partijen onderworpen, met dien verstande dat wordt aangenomen dat het niet door een procureur behoeft te worden vertegenwoordigd. Als hoofdpartij, evenals in strafzaken, neemt het OM een requisitoir (het vordert), als gevoegde partij een conclusie. Het OM is bevoegd op elke terechtzitting vertegenwoordigd te zijn. Het is niet alleen belast met de vervolging van strafbare feiten, maar ook met de opsporing ervan.
Buiten de hiërarchie van het OM staat de procureur-generaal bij de Hoge Raad. Hij is in de cassatieprocedure geen partij maar neemt daarin als adviseur van de Hoge Raad een conclusie. Ook is hij bevoegd een beroep tot cassatie in het belang der wet in te stellen. Hij is niet belast met enig toezicht op de opsporing of de vervolging door andere ambtenaren van het OM. Daarmee zijn wel belast de procureurs-generaal bij de vijf gerechtshoven. De plaatsvervangers van de procureurs-generaal heten advocaten-generaal.
In ieder arrondissement is een officier van justitie en zijn een of meer andere officieren van justitie en substituut-officieren van justitie. Sinds de wet van 28.6.1956 zijn er geen ‘ambtenaren van het OM’ meer die tevoren speciaal belast waren met vervolging van strafbare feiten voor het kantongerecht. De vertegenwoordiger van het OM bij het kantongerecht heet officier van justitie. De ambtenaren van het OM hebben de bevelen op te volgen van de minister van Justitie, die voor het vervolgingsbeleid politiek verantwoordelijk is. De ambtenaren van het OM en de procureur-generaal bij de Hoge Raad worden door de koning voor het leven aangesteld.
LITT. J.M.van Bemmelen, Strafvordering (6e dr. 1957); D.Hazewinkel-Suringa, Enige beschouwingen over de macht van het OM en haar grenzen (1959); A.C.’t Hart, Om het OM (1976; rede).
In België heeft het OM dezelfde geschiedkundige oorsprong als in Nederland, nl. de Franse revolutionaire wetgeving, voornamelijk het Franse WSv van 1808 en de Franse wet van 20.4.18
10. De instelling van het OM in Frankrijk en België is desondanks niet gelijk. Het Belg. OM bestaat uit een korps magistraten, die er o.a. op moeten toezien dat de wetten en reglementen bij de rechtscolleges stipt worden toegepast, de strafvordering uitoefenen, toezicht uitoefenen op de gerechtshoven en de rechtbanken en optreden in civielrechtelijke aangelegenheden waarbij de openbare orde in het gedrang wordt gebracht. De kenmerken van het OM zijn eenheid, ondeelbaarheid en onafhankelijkheid. Men vindt het OM bij het hof van cassatie, de procureur-generaal en zijn advocaat-generaal (verbreking); bij de vijf hoven van beroep, de procureur-generaal, zijn advocaat-generaal en de substituten-procureur-generaal (procureur-generaal); bij de rechtbanken van eerste aanleg en bij de politierechtbanken, de procureur des konings en zijn substituten (procureur des konings); bij het arbeidshof, de procureur-generaal, zijn advocatengeneraal en substituten-generaal; bij de arbeidsrechtbanken, de arbeidsauditeur enzijn substituten; bij het Militaire Gerechtshof, de auditeur-generaal, zijn advocaten-generaal en substituten; bij de krijgsraden de krijgsauditeur en zijn substituten. Al deze magistraten worden benoemd door de koning en kunnen door hem uit hun ambt worden ontzet, dit in tegenstelling met de rechters.
