Duits schrijver, *18.3.1733 Berlijn, ♱8.1.1811 Berlijn. Nicolai was een typische vertegenwoordiger van de Berlijnse Verlichting: grondig en eerlijk maar ook schoolmeesterachtig.
Hij debuteerde met Briefe über den itzigen Zustand der schönen Wissenschaften in Deutschland (1755), die hem met Lessing en Mendelssohn in kennis brachten. Een eerste poging de Duitse litteraire kritiek in Berlijn te centraliseren, was het door hem met Mendelssohn uitgegeven tijdschrift Bibliothek der schonen Wissenschaften und der freien Künste (1757-58). Daarop volgden met Lessing en Mendelssohn, Abbt e.a. de Briefe die neueste Literatur betreffend (1759—65) en de Allgemeine deutsche Bibliothek (1765-1805), het grote kritische tijdschrift, waarin alle conflicten met de jongere generatie (Klopstock, Hamann, Jung-Stilling, Herder, Lavater) naar voren kwamen. Werken: Das Leben und die Meinungen des Hernn M. Sebaldus Nothanker (3 dln. 1773—76; herdr. 1967), Freuden des jungen Werthers (1775; herdr. 1972), Gesch. eines dicken Mannes (1794; herdr. 1972), Leben und Meinungen Sempronius Gundiberts (1798), Vertraute Briefe von Adelheid B. an ihre Freundin Julie S. (1799).
LITT. G.Sichelschmidt, F.Nicolai (1971); M.Mendelssohn, Neuerschlossene Briefe an F.Nicolai (1973); J.J.Ferber, Briefe an F.Nicolai' (1974); H. Möller, Aufklärung in Preussen. Der Verleger, Publizist und Geschichtsschreiber F.Nicolai (1974).
