o. (-en), godsdienstig dramatisch werk uit de late middeleeuwen, dat scènes uit het OT en het NT of uit de heiligenlevens weergeeft. Reeds zeer vroeg werden er liturgische spelen bij buitengewone gelegenheden in de kerken opgevoerd, maar het woord mysteriespel (waarschijnlijk een verwarring tussen het Lat. ministerium en mysterium) werd pas ca. midden 15e eeuw gebruikt om de in die tijd in zwang komende drama’s aan te duiden.
In de 14e eeuw werden er reeds spelen over het gehele Franse grondgebied uitgevoerd, vooral met Kerstmis en Pasen, door verschillende broederschappen, o.a. de Confrérie de la Passion.Het mysteriespel nam zeer snel toe in omvang en in dramatische verwikkeling. Een zestigtal is bekend uit de Franse litteratuur, waarvan de belangrijkste zijn: de Passion d’Arras, waarschijnlijk van Eustache Marcadé (ca.1440), Le mystère du Vieil Testament en La Passion (1450) van Arnoul Greban, dat vier dagen duurde, en de Actes des Apôtres, van Arnoul en Simon Greban, dat nog veel langer was. Begin 16e eeuw schreef Pierre Gringore het Mystère de la vie monseigneur Sainct Loys. Naast de geestelijke, bestonden er ook wereldlijke mysteriespelen, waarvan de inhoud ontleend was aan de ongewijdegeschiedenis, b.v. het Mystère du siège d’Orléans (ca.1440) en de Destructions de Troye la grant (1450-52), door Jacques Milet geschreven. In het algemeen is de letterkundige en psychologische waarde van het mysteriespel niet groot. In de Duitse litteratuur komen ze voor als Passionsspiele (passiespel).
De Engelse miracle plays worden gewoonlijk ingedeeld in vier cyclussen, naar de steden waar zij waarschijnlijk werden opgevoerd, nl. Chester, York, Wakefield en Coventry. Vergeleken met de Franse waren de Engelse mysteriespelen betrekkelijk kort. In de Ned. litteratuur zijn de mysteriespelen zeldzaam, o.a. de Bliscappen van Maria, het Spel van de V vroede en van de V dwaeze maegden, en een Anti-christ-spel.
LITT. N.C.H.Wijngaards, Open en gesloten vormen in het middeleeuws drama (1965); R.Woolf, The English mystery plays (1972).
