Franse stad, hoofdstad van het dep. Bouches-du-Rhône, 900 000 inw.
Marseille is een belangrijke haven aan de Middellandse Zee en is na Parijs de grootste stad van Frankrijk. Belangrijk administratief en cultureel centrum. Marseille heeft belangrijke industrie: scheepsbouw en -reparatie nemen de belangrijkste plaats in, gevolgd door de chemische nijverheid. Verder: voedingsmiddelen, textiel, tabak, lucifers, kantoormachines, zeep, spijsoliën en vliegtuigindustrie. In de nabijheid metallurgische industrie (aluminium). Marseille is nog steeds de eerste Middellandse-Zeehaven en wedijvert met Le Havre om de voorrang in Frankrijk. De aanvoer (m.n. grondstoffen) vindt plaats uit het gehele Middellandse-Zeegebied, de uitvoer (industrieprodukten) gaat naar dezelfde landen.De oorspronkelijke haven was de Vieux Port, waaraan in de 19e eeuw de Joliette en enkele andere havenbekkens werden toegevoegd. Door de uitbreiding van de overslag van aardolieprodukten werden de havenbekkens in Lavéra en Port-deBouc grote petrochemische complexen, later nog uitgebreid met die te Fos-sur-Mer. Vanuit Lavéra loopt een grote oliepijpleiding naar Straatsburg en Karlsruhe. Marseille is ook van belang als passagiershaven en als vissersplaats.
De stadskern met nauwe bochtige straten ligt op een schiereiland aan de noordrand van de Vieux Port. In de 19e eeuw heeft men verschillende rechte, brede straten aangelegd (o.a. Rue de la République, Rue Colbert). Het voornaamste oude bouwwerk is de kathedraal (15e eeuw). Ten oosten van de stadskern en ten zuiden van de Vieux Port heeft zich het moderne Marseille ontwikkeld in een heuvelachtig gebied. In het zuidwesten van de stad staat de Notre Dame de la Garde (19e eeuw) op een massief van ca. 150 m hoogte.
Noordwaarts de kerk Saint-Victor (12e eeuw), een rest van de vroegere abdij (5e eeuw). De meeste gebouwen, die verder van belang zijn, dagtekenen uit het midden van de 19e eeuw: o.a. het Paleis Longchamp (1862-70), het Château du Phare. Het flatgebouw van Le Corbusier is internationaal bekend als voorbeeld van moderne architectuur. Marseille heeft een universiteit. Verder zijn te noemen: het Musée Grobet-Labadié (tapijtwerk, schilderijen) en het Musée d’archéologie (oudheden, gevonden te Marseille). Het voornaamste park is het park bij het kasteel Borély.
Verbindingskanaal met de Rhône. Vliegveld.
GESCHIEDENIS
Op de plaats van Marseille kwam ca.600 v.C. een nederzetting van de Fokaiërs (Fokaia). De kolonie heette Massalia (Lat.: Massilia), dreef veel handel (vooral in wijn), had maritiem een voor de oudheid zeer wijde actieradius en lieerde zich met Rome tegen Carthago. Omdat Marseille partij koos voor Pompejus, liet Caesar de stad in 49 v.C. veroveren. Onder Romeins gezag verviel de handel. In het begin van de 5e eeuw stichtte Cassianus er het Sint-Victorklooster. Eind 10e eeuw kwam Marseille bij het graafschap Provence.
De stad had in de 9e en 10e eeuw zeer te lijden onder de aanvallen van de Arabieren en Noormannen. Begin 13e eeuw kreeg Marseille zelfbestuur. De stad had een uitgebreide handel in de hele Middellandse Zee (vooral op de Levant). In 1481 kwam Marseille rechtstreeks onder de Franse koning. In de 17e eeuw ging Marseille sterk onder de Hollandse en Engelse concurrentie lijden. Door de kolonisatie van Algerije en de opening van het Suezkanaal heeft Marseille zich weer sterk kunnen ontwikkelen.
LITT. M.Clerc, Massalia, historie de Marseille dans l’antiquité (2 dln. 1971); C.Vantravers, Marseille, l’équilibre du sud (1971); E.Baratier e.a., Histoire de Marseille (1973).
