[Germaans luit, volk, balt, moedig], mannennaam die door diverse vorstelijke personen gedragen is.
BELGIE
Leopold I, koning der Belgen (1831-65), *16.12. 1790 Coburg, ♱10.2.1865 Laken. Leopold i was de vierde zoon van hertog Franz van Saksen-Coburg, sinds 1816 gehuwd met de Engelse kroonprinses Charlotte Augusta (♱1817), sinds 1832 gehuwd met Louise-Marie, dochter van de Franse koning LouisPhilippe. Leopold onderscheidde zich in de oorlogen tegen Napoleon. In 1830 weigerde hij de hem aangeboden Griekse koningskroon, maar accepteerde in 1831 na de Belgische Revolutie de Belgische. Zijn politiek inzicht, alsmede zijn familieconnecties aan verschillende Europese hoven droegen in aanzienlijke mate bij tot de stabilisatie van de jonge Belg. staat, die het revolutiejaar 1848 zonder ernstige moeilijkheden doormaakte.
LITT. C.Bronne, Léopold I et son temps (1942); A.Simon, La politique religieuse de Léopold I (1953); A.Simon, Léopold I (1963); P.Vermeir, Leopold I, Mens, vorst en diplomaat (2 dln. 1965—67), T.Aronson, De Coburgs van België (z.j.); J.Puraye en H.O.Lang, Lettres de Léopold I (1973).
Leopold II, koning der Belgen (1865-1909), *9.4. 1835 Brussel, ♱l7.2.1909 Laken. Leopold ondernam als kroonprins verscheidene buitenlandse reizen en bevorderde toen reeds de Belg. economische expansie, wat hij als koning met nog meer kracht deed. Zijn sterke persoonlijkheid had een temperende invloed op de scherpe 19e-eeuwse partijstrijd. Leopold verhoogde de Belg. militaire weerbaarheid door de aanleg van de vesting Antwerpen, alsmede de oprichting van de Maasforten (1887), maar kon de persoonlijke dienstplicht pas enkele dagen voor zijn dood doen aanvaarden. Onder zijn regering kwamen belangrijke openbare werken tot stand, o.a. uitbreiding van de haveninrichtingen. Ook ondertekende hij de eerste grondwetsherziening (1893), die het algemeen meervoudig stemrecht invoerde.
Na de Kongo-conferentie van 1884-85 soeverein over de Onafhankelijke Kongostaat, droeg Leopold die soevereiniteit in 1908 aan België over (Zaïre, geschiedenis).Léopold II, fondateur d’empire (1932); P.Daye, Léopold II (1934); F. Desonay, Léopold II, ce géant (1936); L.de Lichtervelde, Léopold II (2e dr. 1949); L.Ranieri, Léopold II, urbaniste (1973).
Leopold III, koning der Belgen (1934-51), *3.11. 1901 Brussel. Leopold III is de oudste zoon van koning Albert; in 1926 gehuwd met prinses Astrid van Zweden, die hem drie kinderen schonk: Joséphine Charlotte, Boudewijn en Albert. Hij is in 1941 gehuwd met Liliane Baels. Leopold was sinds 1936 uitgesproken voorstander van een strikte neutraliteitspolitiek en pleitte tijdens de crisis van het parlementair regime in 1936 voor een versterking van de uitvoerende macht. Tevergeefs poogde hij, in samenwerking met de Ned. koningin Wilhelmina, de Lage Landen uit de Tweede Wereldoorlog te houden. Als opperbevelhebber van het Belg. leger in de Achttiendaagse Veldtocht besloot hij op 28.
5. 1940, zonder het akkoord van de regering, tot onvoorwaardelijke capitulatie.
Dit leidde tot een politieke crisis (Limoges) en werd de oorzaak van de koningskwestie. Leopold was formeel krijgsgevangene te Laken, en werd op 7.6.1944 met de koninklijke familie weggevoerd en op 7.5.1945 door de Amerikanen in de buurt van Salzburg bevrijd. Voordien was de broer van Leopold, prins Karel, in sept. 1944 tot regent aangewezen. Reeds vóór mei 1945 waren liberalen, socialisten en communisten, op grond van Leopolds capitulatie, zijn ongeloof in de geallieerde eindoverwinning, zijn bezoek bij Hitler in Berchtesgaden en zijn tweede huwelijk, een actie begonnen tegen het herstel van Leopold in zijn koninklijke prerogatieven. Zijn terugkeer uit ballingschap naar België in 1950, nadat een referendum daarover een kleine meerderheid pro had opgeleverd, resulteerde in onlusten. Enige dagen later droeg hij de regering over aan zijn zoon Boudewijn; een jaar later deed hij te diens gunste troonafstand.
Litt.H.van Offel, Léopold III (1936); G.H.Dumont, Leopold III (1944); A.Fabre-Luce, Une tragédie royale (1948); J.P.Kennedy, J.M.Landis, The surrender of king Leopold (1950); J.Page, Leopold III, the Belgian royal question (1959); R. Capelle, 18 ans auprès du roi Léopold (1970); A. de Jonghe, Hitler en het politieke lot van België (1972); J.Duvieusart, La question royale (1975).
DUITSE KEIZERRIJK
Leopold I, Duits keizer (1658-1705), *9.6.1640 Wenen, ♱5.5.1705 Wenen. Leopold I was zoon en opvolger van Ferdinand III Hij was gehuwd met Margareta Theresia, dochter van de Spaanse koning Filips IV. Door het uitsterven van de laatste Habsburgse zijlijn (1665) verenigde Leopold alle Oostenrijkse erflanden onder zijn gezag. Zijn contrareformatorisch optreden tegen de Hongaren lokte een opstand uit onder leiding van Tököly. Deze riep de hulp in van de Turken, die opdrongen tot Wenen, maar met behulp van Polen werden teruggeslagen, zodat de sultan bijna geheel Oost-Hongarije en Slavonië verloor (1699). Leopold maakte, nadat zijn schoonvader was opgevolgd door de kinderloze Karel II, (1665), aanspraak op de successie in Spanje, evenals Lodewijk XIV van Frankrijk.
Deze kwestie speelde al een rol bij de Oostenrijks-Franse Oorlogen van 1672-78 en 1688-97 en veroorzaakte na de dood van Karel II (1700) de Spaanse Successieoorlog (1701-13). Leopolds persoonlijk aandeel in de Oostenrijkse expansie was gering.
Litt. H.Hantsch, Die Geschichte österreichs (1950).
Leopold II, Duits keizer (1790-92), *5.5.1747 Wenen, ♱l.3.1792 Wenen. Leopold II was broer en opvolger van Jozef ii. Leopold was van 1765-90 groothertog van Toscane en voerde daar een verlicht bewind. Dit wekte verzet door zijn talrijke vernieuwingen. Toen Leopold Jozef was opgevolgd, kon hij van diens hervorming alleen de afschaffing van de lijfeigenschap en de nieuwe verhouding Kerk-Staat (jozefinisme) overnemen. Leopold bleek een bekwaam heerser.
Hoewel hij een broer van Marie-Antoinette was, onthield hij zich van inmenging in de Franse Revolutie. Deze behoedzaamheid vloeide vooral voort uit de Poolse delingen, waarbij Pruisen wilde profiteren van Oostenrijkse concentraties op een oorlog met het Osmaanse rijk. In 1791 sloot Leopold vrede met Turkije. In 1792 sloot hij met Pruisen de anti-Franse Conventie van Sillnitz. LITT. A.Wandruszka, Leopold n (2 dln. 196165); K.O.Freiherr von Aretin, Das Heilige Römische Reich (2 dln. 1967).
HOHENZOLLERN
Leopold von Hohenzollern-Sigmaringen, Duitse prins, *22.9.1835 Krauchenwies, ♱8.6.1905 Berlijn; broer van koning Carol I van Roemenië, vader van diens opvolger Ferdinand i. Frankrijk kantte zich tegen zijn kandidatuur voor de Spaanse troon, wat aanleiding was tot de Frans-Duitse Oorlog (1870—71).
TOSCANE
Leopold I, LeOpold II, DUITSE KEIZERRIJK. Leopold II, groothertog van Toscane (1824-59), *3. 10.1797 Florence, ♱29.1.1870 Branders (Bohemen); zoon van Ferdinand lIl. Leopold regeerde aanvankelijk in liberale geest door o.a. vrijheid van drukpers toe te staan. In het revolutiejaar 1848 gaf hij Toscane een grondwet. Nadat een democratisch bewind de republiek had uitgeroepen, vluchtte Leopold naar Gaëta. Na de Slag van Novara (1849) keerde hij terug en trok onder Oostenrijkse druk in 1852 de grondwet weer in.
Leopold regeerde sindsdien reactionair. Na de Oostenrijkse nederlaag van 1859 sloot Toscane zich bij Sardinië aan en trok Leopold zich in Oostenrijk terug.
ZUIDELIJKE NEDERLANDEN
Leopold Wilhelm, landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden (1647-56), *6.1.1614 Graz, ♱20.11.1662 Wenen. Leopold was een zoon van keizer Ferdinand II. In 1625 werd hij bisschop van Passau en Straatsburg, later aartsbisschop van Maagdenburg. Als landvoogd poogde Leopold eerst een inval in Frankrijk, maar later streefde hij naar vrede.
Litt. H.Lonchay, La rivalité de la France et de l’Espagne aux Pays-Bas, 1635—1700 (1896).
