I. zn. m.,
1. het krimpen, krimping (e); een spijkerbroek op de — kopen, iets te groot omdat bij het wassen de stof krimpt;
2. hoeveelheid aarde die bij dijkwerken meer dan het volume moet aangebracht worden, met het oog op inklinken;
3. nood, gebrek: daar is nog een zij hebben geen —;
4. in de uitdrukking geen geven, volhouden, de moed niet opgeven;
II. zn. v./m.,
1. de ruimte waarin het scheprad (bij watermolens) zich beweegt;
2. inspringing in muurwerk; in. bn., (van vis) levend gesneden, waardoor bij de insnijding brede gapingen ontstaan door het samentrekken van de spieren; vandaar: geheel vers: die vis is niet-.
(e) BETON. Krimp van beton wordt onderscheiden in 1. chemische krimp, die wordt veroorzaakt door het chemische proces tussen cement en water waarbij enige contractie optreedt en2. uitdrogingskrimp, die ontstaat door samentrekken van de capillaire poriën bij het uitdrogen van beton. Het krimpen van beton kan tot scheurvorming leiden als deze vormverandering door de constructie verhinderd wordt. In b.v. een grote vloer met randbakken van gewapend beton ontstaan ten gevolge van krimp trekspanningen in het beton; indien deze trekspanningen de treksterkte van het beton overschrijden, ontstaan scheuren.
LITT: NEN 3861, Voorschriften beton 1974, deel A; NBN B 15-102 (1976), Beton, gewapend beton en voorgespannen beton; materialen. HOUTINDUSTRIE. Krimp van hout is het afnemen van de afmetingen doordat het vochtgehalte daalt. Het is ongelijk in de drie hoofdrichtingen van hout (afb.), tangentiaal het grootst en longitudinaal zeer gering; in radiale richting is de krimp ongeveer de helft kleiner dan die in de tangentiale. De mate van krimpen is specifiek voor elke houtsoort. Zeer weinig krimpen o.a. redwood en teak; zeer sterk o.a. eiken en keroewing. Bij het drogen moet met de mate van krimpen rekening worden gehouden om scheuren en vervormen tot een minimum te beperken (→vochtgehalte).
LITT: Houtvademecum, deel I Houtsoorten (4e dr. 1973).
TEXTIEL. Krimp kan worden beschreven als het tenderen naar een stabiele toestand van een weefsel of breisel dat soms met kunstgrepen, soms als het niet voorziene gevolg van omstandigheden bij het nabewerkingsproces, gefixeerd is in een onstabiele toestand. Als aan een vervormd weefsel in vochtige toestand warmte wordt toegevoerd zal het, droog geworden, de opgedrongen afmetingen behouden, tot het de kans krijgt zijn stabiele vorm te hernemen. Die kans wordt geboden als het weefsel vochtig en warm wordt en als het tegelijk in beweging gehouden wordt. Deze omstandigheden worden gerealiseerd in een wasmachine. Daarom wordt dit toestel, vaak ten onrechte, als oorzaak van het optreden van krimp verschijnselen gezien, terwijl de schuld eerder bij de breier of finisher gezocht moet worden. De temperatuur van het sop en de aard van de beweging spelen hoogstens een rol bij de snelheid waarmede de stabiele eindtoestand bereikt wordt.
Naast deze relaxatiekrimp treden nog andere verschij nselen op, die vaak met krimp verward worden. Er is de hygrale expansie, die samenhangt met de zwellingsgraad van de vezels en op haar beurt weer afhangt van de luchtvochtigheid. Uit een vochtige atmosfeer absorbeert een vezel vocht, waardoor hij duidelijk dikker en ook iets langer kan worden. Ook stevig gedraaide garens worden dan dikker en dwingen de kruisende garens tot grotere omslingeringen, waardoor (hun lengte verandert immers maar weinig) hun projectie in het vlak van het weefsel korter wordt. Deze eigenschap is b.v. ongewenst bij tapijttegels, die, als ze krimpen, te brede naden te zien geven.
Bij synthetische vezels kan krimp optreden als een bepaalde temperatuurgrens wordt overschreden. Een verkeerde materiaalkeuze kan dan als gevolg hebben dat men dergelijke materialen niet bij de temperatuur kan wassen die een optimale en uit hygiënisch oogpunt gewenste reiniging zou eisen. Tenslotte is de verviltingskrimp van belang voor geheel of overwegend uit wol bestaande stoffen. Tenzij op het behandelingsetiket is aangeduid dat de wol krimpvrij is gemaakt, moet uiterste voorzichtigheid worden betracht. Warmte, vocht en rigoureuze beweging zouden het verviltingsproces, dat door de fabrikant vermeden is of, bij gevolde stoffen, in juiste banen is geleid en op tijd onderbroken, weer op gang brengen.
