1. maat voor de inwendige middellijn van de loop van een vuurwapen (e); het van munitie, die maat van het wapen waaruit zij verschoten moet worden; bij uitbreiding ook in toepassing op de middellijn van buizen en andere holle voorwerpen; groefafmetingen in walsen voor het walsen van draad en profielijzer;
2. (metonymisch) geschut met betrekking tot zijn zwaarte, soort van geschut: trommelvuur uit alle kalibers;
3. (fig.) soort van een bepaalde zaak met betrekking tot zwaarte of omvang; kommen van het grootste vandaar soort in het algemeen, slag: zij zijn van hetzelfde zij zijn precies eender;
4. (meettechniek) speciaal meetgereedschap om te controleren of een werkstuk maat niet boven of beneden een gewenste waarde blijft (e);
5. profiel van een geprofileerde wals.
(E) MEETTECHNIEK. Kalibers zijn meetgereedschappen die vooral bij massafabricage toegepast worden. Van werkstukken moeten bepaalde afmetingen de vereiste maat bezitten wil zo’n werkstuk in of op een ander passen. Omdat het bewerkingsgereedschap (boor, beitel e.d.) nu eenmaal slijt, dienen belangrijke afmetingen binnen de gestelde →grensmaten te liggen. De meeste kalibers zijn daarom voorzien van een goeden van een afkeurzijde overeenkomend met een grensmaat. Kalibers zijn vergelijkende meetgereedschappen: de werkelijke maat kan er niet mee gemeten worden.
De nauwkeurig geslepen meetvlakken zijn bij de vaste kalibers niet verstelbaar (er kan dus maar één bepaalde maat gecontroleerd worden), bij de instelbare kalibers wel. Er zijn diverse typen. Ringen →bekkalibers worden gebruikt voor assen, →penkalïbers voor gaten, speermaten voor grotere middellijnen of afstanden, draadkalibers voor schroefdraad.
MILITARIA. De middellijn van het inwendige van de loop van een vuurwapen wordt gemeten van -weid tot veld en uitgedrukt in millimeter, centimeter of inches. Deze maat wordt ook wel gebruikt bij het aangeven van de lengte van de loop van een vuurmond: het luchtdoelgeschut 40 lang 70 heeft een loop, waarvan de lengte 70 x het kaliber = 70 x 40 mm bedraagt. Vroeger werd het kaliber niet in een lengte-eenheid maar in het projectielgewicht uitgedrukt. Zo kende men omstreeks het midden van de 19e eeuw in het Ned. leger 12-ponders (vestinggeschut) en 30-ponders (kustgeschut).
