Wilhelm Christian Carl Ferdinand Freiherr von, Duits geleerde en politicus, *22. 6.1767 Potsdam, †8.4.1835 slot Tegel (bij Berlijn); broer van F.W.H.Alexander von →Humboldt. Von Humboldt studeerde te Frankfort en Göttingen, werd Pruisisch diplomaat en woonde resp. in Frankrijk, Spanje en Italië.
In 1808 kreeg hij de leiding over de afdeling onderwijs van het Ministerie van Binnenlandse Zaken. In die functie stichtte Von Humboldt de universiteit van Berlijn. Von Humboldt werd in 1810 gezant te Wenen en was van 1813—15 Von Hardenbergs secondant inzake de buitenlandse politiek. In 1819 werd Von Humboldt opgenomen in het kabinet, maar nog hetzelfde jaar trok hij zich wegens het niet-grondwettelijke beleid van Von Hardenberg terug. Pas in 1830 kwam Von Humboldt (als lid van de staatsraad) weer terug in de politiek.Als geleerde liggen Von Humboldts voornaamste verdiensten op het gebied der algemene en vergelijkende taalwetenschap. Niet alleen voor het Baskisch en voor enkele Noordamerikaanse Indianentalen heeft hij baanbrekend werk verricht, maar vooral ook voor de Indonesische talen. Hij leverde het bewijs van de juistheid van het eerder geuite vermoeden van de verwantschap van de Indonesische en Polynesische talen (samen wel genoemd de Malayo-Polynesische taalfamilie). Bovendien was hij de eerste die een juist inzicht had in de verhouding van het Oudjavaans (in de 19e eeuw Kawi genoemd) tot het Sanskriet. Van betekenis voor de algemene taalwetenschap is ook nu nog de uitvoerige inleiding die aan zijn werk over het Kawi voorafgaat (Über die Verschiedenheit des menschlichen Sprachbaues). Het taalkundig werk van Von Humboldt is niet gemakkelijk toegankelijk.
Voor de juiste interpretatie ervan heeft Steinthal zich verdiensten verworven (H.Steinthal, Die sprachphilosophischen Werke Wilhelms von Humboldt, 1884). Werken: Ideen zu einem Versuch die Grenzen der Wirksamkeit des Staates zu bestimmen (1792 voltooid; 1851 geheel gepubliceerd), Über die Aufgabe des Geschichtsschreibers (1822), Über die Kawisprache auf der Insel Java (3 dln. 1836-40). Uitgaven: door A.Flitner, Ges. Werke (17 dln. 1836—40), door K.Giel (5 dln. 1960-68).
LITT. P.Binswanger, W.von Humboldt (1962); R.Brown, W.von Humboldts conception of linguistic relativity (1967); E.Kessel, W.von Humboldt (1967).