v./m., (ook: rode bloedkleurstof), afk. Hb, een in de rode bloedlichaampjes van de mens en de hogere dieren voorkomend pigment waaraan het bloed zijn rode kleur ontleent, en dat een zeer belangrijke rol speelt bij het transport van zuurstof en kooldioxide tussen weefsels en longen. (e) Hemoglobine is een geconjugeerd eiwit bestaande uit het histon globine en het ijzerbevattende →heem.
Het bevat 0,338 % ijzer en is opgebouwd uit vier polypeptideketens die elk een moleculair gewicht hebben van ca. 16750. Bij de mens zijn fysiologisch gezien 3 hemoglobinen bekend. Doorgaans bestaat het hemoglobine voor 98 % uit Hb A1 en voor 2 % uit Hb A2. De samenstelling kan bij abnormale hemoglobinesynthese variëren. In het bloed van de menselijke foetus en pasgeboren kinderen wordt voor een groot gedeelte Hb F aangetroffen. Snel na de geboorte neemt het Hb Fgehalte af en wordt tenslotte nul.
Alle hemoglobinen van de mens bevatten twee a-polypeptideketens en twee per hemoglobinesoort veranderlijke peptideketens. De a-keten bevat 141 aminozuurresiduen, terwijl de andere ketens 146 aminozuurresiduen bevatten. De aminozuurvolgorde is bekend. Elk heemmolecule is gebonden aan twee histidineresiduen. Een derde histidineresidu is geassocieerd met het ijzeratoom waaraan nog vier protoporfyrinen zijn gecoördineerd. Er blijft dan een zesde coördinatiepositie over om zuurstof en kleine moleculen te binden.
In de longen wordt Hb beladen met zuurstof (02Hb_) en in de weefsels laat het de zuurstof weer gemakkelijk los bij lage zuurstof spanningen. Hb kan ook andere gassen binden b.v. koolmonoxide (COHb). De verbinding met koolmonoxide is stabieler en ontstaat sneller dan die met zuurstof. Vandaar het gevaar voor koolmonoxidevergiftiging. Behalve als zuurstoftransporteur is Hb ook van belang als transporteur van kooldioxide (C02). In de weefsels wordt C02 gebonden aan de terminale aminogroepen van de peptideketens waardoor carbaminoverbindingen ontstaan, die in de longen weer worden opgelost onder afgifte van C02 en opname van zuurstof.
Vergelijkbare hemoglobinen komen ook voor bij verscheidene ongewervelde dieren. Het Hb van de spoelworm bevat acht heemgroepen per molecule en heeft een moleculair gewicht van 328000. De partiële zuurstofdruk in mm kwik waarbij de helft van het hemoglobine verzadigd is met zuurstof bedraagt bij de volwassenen mens 30, bij de kip 58 en bij de watervlo 3. Hieruit blijkt dat de affiniteit voor zuurstof van de verschillende soorten hemoglobinen zeer uiteen kan lopen. →zuurstof transport.
