v. (-s), apparaat voor tijdelijke vervanging van de functies van het hart en de longen.
(e) Voor vele operaties aan het hart en de grote bloedvaten in de borstholte (→hartchirurgie) is het noodzakelijk dat het operatieterrein drooggelegd wordt. Dat is alleen mogelijk wanneer de bloedsomloop door de rest van het lichaam in stand wordt gehouden buiten het hart om en, afhankelijk van de ingreep, ook buiten de longen om (→extracorporale circulatie). In het eerste geval kan men volstaan met de voortstuwende werking van het hart na te bootsen, in het andere geval moet ook de taak van de longen worden overgenomen. Er zijn apparaten beschikbaar die gedurende enkele uren de bloedsomloop kunstmatig kunnen onderhouden met een minimum aan beschadiging van de bloedlichaampjes (→bloedstolling) en van de doorstroomde organen.
Een hart-longmachine is in principe samengesteld uit het kunstmatige hart (de pomp) en de kunstmatige long (de oxygenator). Veelal wordt een warmtewisselaar in het apparaat opgenomen om tijdens de periode van de extracorporale circulatie de voortgestuwde vloeistof naar believen te kunnen afkoelen of verwarmen. Het bloed wordt van de bloedbaan naar de oxygenator geleid via speciaal geprepareerde plastic buizen (canules). In de oxygenator vindt de gaswisseling plaats: zuurstof wordt in het aderlijk bloed ingebracht, en de overtollige hoeveelheid kooldioxide wordt verwijderd. Daarna wordt de afvoerende slang van de oxygenator naar een mechanische pomp geleid. Deze zorgt voor de benodigde stuwkracht in het systeem om het bloed, dat nu via een andere canule in de lichaamsslagader wordt gevoerd, door de weefsels van het lichaam te laten stromen.
Tijdens de extracorporale circulatie moeten zeer veel veiligheidsmaatregelen in acht worden genomen en controles worden uitgevoerd. Door de ontwikkeling van steeds betere en veiligere canules, oxygenatoren, pompen en warmtewisselaars, fijnere en betrouwbaarder controle-apparatuur (op biochemisch zowel als op elektronisch gebied), is het risico, dat aan hartoperaties is verbonden, geleidelijk kleiner geworden, en de operatieve mogelijkheid groter.
