o. (-en), 1. bijzonder of algemeen teken (b.v. een kruisje) dat als handtekening dient van iemand die niet schrijven kan; 2. (vroeger) de overgang tussen het zegelgebruik en de geschreven handtekening (e).
(e) Analfabeten gebruikten hiervoor hun eigen familiezegelmerk of een kenmerkend fragment ervan. In de litteratuur wordt vaak van huismerk gesproken, waarschijnlijk uit het Duits vertaald. Handmerken komen tot ver in de 18e eeuw voor en waren bekend als vissersmerken langs Zuiderzee en Waddenzee. Zij hebben karakteristieke, hoekige vormen. Handmerken maken soms deel uit van een familiewapen en komen ook als meesterteken (steenhouwer) voor. Men kent nog het ondertekenen met een kruisje, →handtekening.
