[Sp., de Griek], eigenlijk: Dominikos Theotokopoulos, Spaans schilder van Griekse afkomst, *1541 Fodele (Kreta), ♱7.4.1614 Toledo. El Greco ging ca.1560 naar Italië, waar hij leerling werd van →Titiaan en vooral de invloed onderging van →Tintoretto en →Caravaggio.
Zijn vroege werken verraden afhankelijkheid van Italiaanse en Byzantijnse voorbeelden, waarvan hij zich echter na zijn vertrek naar Spanje (ca. 1575) vrij snel losmaakte; dit is bijvoorbeeld te zien in zijn Droom van Filips II (ca. 1580, El Escorial).El Greco vestigde zich voorgoed in Spanje te Toledo. Zijn oeuvre bestaat hoofdzakelijk uit godsdienstige onderwerpen en portretten. Hij schilderde ook enkele mythologische voorstellingen en een landschap: Gezicht op Toledo (1604-14, Metropolitan Museum of Art, New York). De Byzantijnse sfeer bleef in zoverre doorwerken, dat El Greco’s streven naar bovenzinnelijkheid hem ertoe bracht de ruimten te versluieren en de proporties lang, smal en streng ascetisch te houden. Dit streven naar immaterialisering bepaalde ook zijn andere stijlkenmerken: de ongewone kleurencombinaties (citroengeel, asgrauw, opaalblauw), de bewuste vervorming van bepaalde onderdelen ten gunste van de concentratie op het hoofdmotief, de contrastrijke speling van licht en donker, de zeer talrijke figuren, in een compositie die brak met de toen gangbare begrippen over evenwicht en harmonie.El Greco’s ongewone werkwijze schokte vele Spanjaarden, en hoewel hij opdrachten kreeg van hoge geestelijken, grandes en geleerden, bleef hij een eenzame figuur in de Spaanse schilderkunst. Pas tegen het eind van de 19e eeuw werd zijn waarde door de impressionisten en later ook door de expressionisten begrepen. De meeste van zijn werken bevinden zich te Toledo en in het Prado te Madrid. litt. K.Pfister, El Greco (1941); J.Camón Aznar, El Greco (2 dln. 1950); L.Goldschneider, El Greco (1954); P.Guinard, El Greco (1956); H.Kehrer, El Greco in Toledo (1960); F.J.Sanchez Cantón, El Greco (1960); H.G.Wethey, El Greco and his school (2 dln. 1962); G.J.Reimann, El Greco (1966); L.Bronstein, El Greco (1967); E.Larsen, El Greco and the Spanish Golden Age (1969); J.Gudiol, El Greco (1973).
