[➝Lat. gladius, kort zwaard], m. (-en, -s), (hist.) zwaardvechter, kampvechter (bij de Romeinen).
(e) Gladiatoren moesten elkaar in de arena op leven en dood bestrijden. De oorsprong van de gladiatorengevechten ligt in Etrurië, waar zij de plaats van mensenoffers innamen. Gladiatorengevechten werden te Rome voor het eerst in 264 v.C. bij een begrafenis gehouden en bleven in zwang tot de 5e eeuw n.C., sinds 105 v.C. als onderdeel van de openbare spelen. Caesar liet 320 gladiatorenparen optreden; de keizers vermeerderden hun aantal tot duizenden om de volksgunst te winnen. De gevechten vonden meestal plaats in amfitheaters (➝Colosseum); de overwonnene kon door degene die de spelen gaf of op verzoek van het volk van de dood gered worden.
De gladiatoren werden meestal uit krijgsgevangenen, slaven of misdadigers gerecruteerd, later leenden ook vrije burgers en zelfs edelen zich voor dit bedrijf. Zij werden door drilmeesters (lanistae) geoefend in gladiatorenscholen (Capua, Rome). Er waren verschillende typen gladiatoren: de retiarius droeg een net (rete) en drietand en was slechts in een tunica gekleed; de murmillo’s en Samnieten waren zwaar bewapend met groot schild, helm en kort zwaard; de Thraciërs hadden een klein schild en kort zwaard; de laquearii vochten met lasso’s en stokken; de bestiarius vocht met dieren.litt. L.Friedlander, Sittengesch. Roms II (10edr. 1922); L.Robert, Les gladiateurs dans l’Orient grec (1940); J.P.V.D.Balsdon, Life and leisure in ancient Rome (1969).
