Ned. gemeente in de prov. Friesland, rond Franeker, 56,23 km2, 3950 inw., 43 % n.h., 19 % geref., 7 % r.k., 4 % overige en 27 % g. kerkg.
Franekeradeel omvat de dorpen: Achlum, Boer, Dongjum, Herbaijum, Hitzum, Midlum, Peins, Ried, Schalsum, Tzum en Zweins. Het gemeentehuis staat in Franeker. In de landbouw veel gemengd bedrijf; de bodem wordt grotendeels als grasland gebruikt. Bij Herbaijum is aardgas gevonden. Diverse dorpen o.a. Achlum, Schalsum en Tzum hebben kerken uit de 12e en 13e eeuw.
