[Lat. fistula, pijp, buis], v./m. (-s), een abnormale verbinding tussen twee organen of weefsels, die onderling verschillend van aard zijn.
Een fistel is meestal het gevolg van een chronisch ontstekingsproces, dat zijn afvalprodukten via de fistel naar een oppervlak voert (huid of slijmvlies). Zij vormt zo een wezenlijk onderdeel van het ontstekingsweefsel, een buisvormige zweer. Een dergelijke fistel geneest niet, tenzij het in de diepte gelegen ontstekingsproces volledig tot rust gebracht kan worden door medicamenteuze of operatieve behandeling. Een fistel wordt benoemd naar het ontstekingsprodukt dat af gevoerd wordt (speeksel-, melk-, galfistel), of naar het lichaamsdeel dat gedraineerd wordt (darm-, maag-, blaasfistel). Fistels als gevolg van ontstekingsprocessen komen veel minder voor dan vroeger door de betere behandeling met antibiotica en chemotherapeutica. Vóór de Tweede Wereldoorlog waren de bekendste ontstekingsfistels die in de hals ten gevolge van tuberculeuze lymfknoopontsteking, en fistels aan de armen of benen ten gevolge van een chronische botontsteking.
Fistels tussen een slagader en een ader (arterioveneuze fistel) kunnen ook ontstaan door een ongeval, en vooral na verwondingen door kogels, granaatscherven of bajonetsteken. Wanneer het een fistel betreft tussen twee grotere bloedvaten, b.v. in de lies, dan kan het weglekken van een aanzienlijke hoeveelheid bloed uit de slagader naar de ader bij iedere hartslag, een nadelige invloed uitoefenen op de gehele bloedsomloop en op het prestatievermogen van het hart. Arterioveneuze fistels kunnen ook aangeboren zijn. Dikwijls zijn er dan in één arm of been zeer veel fistels aanwezig, die aanleiding kunnen geven tot reuzengroei van het desbetreffende lichaamsdeel. Aangeboren arterioveneuze fistels komen eveneens in de hersenen of in de longen voor.
Een fistel kan ook chirurgisch gemaakt worden, b.v. om een patiënt te kunnen voeden wanneer hij geen voedsel door de slokdarm kan krijgen. Er wordt dan een verbinding van de buikwand naar de maag gemaakt om enkele malen per dag vloeibaar voedsel te kunnen toedienen (voedings-, maagfistel).
