[Lat. Falanx, slagorde], voluit: Falange Española, Spaanse fascistische organisatie, opgericht in okt. 1933 te Madrid door J.A.Primo de Rivera, als samensmelting van enkele nationaal-syndicalistische groeperingen.
De Falange trachtte aanvankelijk een alternatief te bieden voor zowel de reactionaire rechtse als de revolutionaire linkse partijen. De doelstellingen, vastgelegd in het manifest van 1934, omvatten: afschaffing van de republikeinse grondwet, partijpolitiek, kapitalisme, marxisme en klassestrijd, en het streven naar een nationaal-syndicalistische staat. Tot de Spaanse Burgeroorlog (1936-39) had de Falange weinig invloed. Bij het begin van de oorlog groeide zij snel, vooral ten koste van de rooms-katholieke centrumpartij. In 1936 verbood de Volksfrontregering de Falange, arresteerde een aantal leiders en executeerde enkelen van hen (o.a. Primo de Rivera) toen de Falange zich aansloot bij de opstand van generaal Franco.
Franco maakte van de politieke organisatie, de militie en bepaalde punten uit het program van de Falange gebruik voor eigen doeleinden. Hij voegde de Falange samen met enkele andere nationalistische organisaties en verhief deze Falange Española Tradicionalista in apr. 1937 tot enige staatspartij onder zijn persoonlijke leiding. Hiermee verloor de Falange haar oorspronkelijke doelstellingen en werd tot een politiek instrument van de militaire dictatuur. Na 1943, toen de Geallieerden tijdens de Tweede Wereldoorlog succes begonnen te boeken, raakte de Falange tijdelijk op de achtergrond. In 1967 werd de Falange omgedoopt tot Movimiento Nacional (Nationale Beweging). Na de dood van Franco (nov. 1975) ging haar invloed geleidelijk achteruit ten gunste van gematigd hervormingsgezinde groeperingen.
In april 1977 werd het Movimiento Nacional ontbonden. LITT. F.Bravo Martinez, Hist. de la Falange Española y de las JONS (1943); G.Brenan, The Spanish labyrinth (1943; 9e dr. 1974); S.G.Payne, A hist. of Spanish fascism (1961); B.Nellessen, Die verbotene Revolution. Aufstieg und Niedergang der Falange (1963); C.F.Delzell (red.), Mediterranean fascism 1919-45 (1970).
