Amerikaans volledig geïntegreerd aardolieconcern en chemisch concern, grootste aardolieproducent ter wereld (aandeel in de ruwe-olieproduktie van de niet-communistische wereld ca. 13 %), gevestigd te New York. Exxon Corp. is sinds okt. 1972 de naam van de in 1822 onder de wetten van de staat New Jersey door J.D.Rockefeller opgerichte Standard Oil Company of New Jersey.
In 1899 vond een reorganisatie plaats, toen de eigendommen van de sedert 1882 bestaande en in verband met de in werking getreden antitrustwetgeving (Sherman Act) ontbonden Standard Oil Trust werden overgenomen (zie trust). Ten gevolge van de antitrustwetgeving van 1890 werd de maatschappij in 1911 genoopt zich van een deel van haar aandelen in andere vennootschappen te ontdoen; een deel werd opgelost in 33 onderling in relatie staande maatschappijen, waaronder Standard Oil Company of Californië, Standard Oil Company of Indiana. Tot 1927 was de vennootschap zelf werkmaatschappij ; sedertdien is zij holdingmaatschappij van het concern geworden. Het concern was steeds in een grote concurrentiestrijd gewikkeld met de Koninklijke/Shellgroep; in 1928 volgde een overeenkomst op basis van de status quo.De activiteiten van het concern, met honderden dochterondernemingen en geaffilieerde ondernemingen in de VS en meer dan 100 andere landen, strekken zich over alle stadia van de aardolie-en aardgasproduktie uit: exploratie, produktie, transport en verkoop van ruwe olie, aardgas, aardolieprodukten en chemische produkten. Andere activiteiten hebben betrekking op kernenergie (winning en verwerking van uranium), zonne-energie e.d., terwijl Exxon bovendien grote kolenreserves in de VS bezit. Daarnaast heeft het concern o.a. luxe hotels (Esso Motor Hotels). Tot de deelnemingen behoren o.a. Humble Oil & Refining Co. (VS), Imperial Oil Ltd (Canada), Creole Petroleum Corp. (Venezuela). Ten einde de basis van het aardolieen aardgasbedrijf te verzekeren neemt het concern deel in exploraties in meer dan 40 landen, o.a.
Alaska en het continentaal plat in de Noordzee. Per ultimo 1975 beliepen de aardolieen aardgascondensatenreserves ca. 4,5 mrd. t, de aardgasreserves ca. 9000 mrd. m3.
Voor de verwerking beschikt Exxon over een groot aantal raffinaderijen over de gehele wereld (tabel 2).
Voor het transport heeft Exxon belangen bij pijpleidingen met totaal meer dan 65000 km lengte, waardoor in 1975 6,5 mln. (1970: 7,3 mln.) barrels per dag werden vervoerd. Tot de deelnemingen in dit verband behoren o.a. Plantation Pipe Line, Interprovincial Pipe Line (Canada) en pijpleidingen in Alaska. Verder beschikt het concern over een vloot van tankers, o.a. mammoettankers, mettotaal gemiddeld in 1975 24,4 mln. (1970: 18,6 mln.) dwt, waarvan ca. de helft in eigendom, de andere helft in tijdcharter. Aardolie en haar derivaten worden in meer dan 100 landen verkocht onder het merk Esso; tevens verkoopt het concern banden, autoartikelen, enz. In 1975 werden totaal 5 mln. (1970: 5,7 mln.) barrels per dag aardolie en -produkten verkocht, waarvan vliegtuigbrandstof 6 % (1970: 6 %), benzine en nafta’s 29 % (24 %), huisbrandolie, kerosine en dieseloliën 26 % (25 %), zware oliën 28 % (35 %), specialty products 11 % (9 %). De aardgasverkopen (tabel 3) bedroegen in 1975 275 mln. (1970: 212 mln.) m3/dag.
De verkopen aan chemische produkten beliepen in 1975 $3 mrd. (1970: $1 mrd.). De concernomzetbeliep in 1975 $48,8 mrd. (1970: $18,1 mrd.). Aantal werknemers per ultimo 1975 137000 (1970: 143000); lonen en salarissen e.d. 1975 $2,7 mrd. (1970: $1,4 mrd.), de uitgaven voor research en ontwikkeling 1975: $187 mln. (1970: $100 mln.). Het aandelenkapitaal bestond uit 224 mln. aandelen met een boekwaarde van $2,6 mrd. en een beurswaarde per ultimo mrt. 1977 van ca. $ 11,2 mrd. Het zichtbaar eigen vermogen per ultimo 1975 bedroeg $17 mrd. (1970: $11 mrd.), het totaal werkzame vermogen (totale activa) $32,8 mrd.
Exxon Corporation. Tabel 1. Dagproduktie van ruwe olie, inclusief aardgascondensaten en verdeling naar herkomst Herkomst produktie : in
1970 1975
kb/dag kb/dag eigen produktie 5430 3684 ruwe olie ontvangen op grond van bepaalde leveringscontrac- ten uit het Midden-Oosten en Afrika 663 1727 totaal 6093 5411 herkomst aandeel van totaal in
1970 1975
% % VS 18 18 Canada 3 5 overig westelijk halfrond 29 21 Europa 1 1 Midden-Oosten en Afrika 36 19 Australië en Verre Oosten 2 4 onder leveringscontracten uit Midden-Oosten en Afrika 11 32
1 kb/dag = 1000 barrel/dag = 50—55 kt/jaar (afhankelijk
van de volumieke massa) Exxon Corporation. Tabel 3. De geografische verdeling van de aardolieen aardgasverkopen gebied aandeel van de totale verkoop aardolie e.d. aardgas
1970 1975 1970 1975
% % % % VS 31 31 73 52 Canada 7 9 5 4 overig westelijk halfrond 12 12 1 1 Europa 38 36 20 39 overig oostelijk halfrond 12 12 1 4 .
