organische, niet met water mengbare vloeistof van plantaardige herkomst met een opvallende geur. In tegenstelling tot vette olie is zij vluchtig, hoewel het kookpunt soms vrij hoog kan zijn (tot 250 °C).
Vanuit chemisch standpunt is het meestal een mengsel van onverzadigde organische verbindingen van uiteenlopende aard. Omdat de mengselsamenstellingen variëren komen aanzienlijke verschillen in volumieke massa en optische activiteit voor. Naast terpenen komen aldehyden, ketonen en esters voor, waarbij de drie laatstgenoemde verbindingen dikwijls de geur bepalen, terwijl de terpenen als het ware als oplosmiddel fungeren. Van sommige verbindingen, die in geconcentreerde toestand een zeer onaangename geur hebben, kan een kleine hoeveelheid juist een aangename geur teweegbrengen. In de olie kunnen ook vaste koolwaterstoffen of esters aanwezig zijn, die bij afkoeling uitkristalliseren en aangeduid worden als stearopteen. De resterende vloeibare fase heet dan eleopteen.HERKOMST EN WINNING De chemische olie kan in alle delen van de plant in zeer uiteenlopende hoeveelheid voorkomen. Men wint de olie zowel uit vruchten, vruchteschillen of bloesems als uit de bladeren, het hout of de gehele plant op verschillende wijzen, al naar de aard van het materiaal en de samenstelling van de olie.
Stoomdestillatie komt neer op een behandeling met stoom, die de olie meesleurt en daarna wordt gecondenseerd . De olie komt dan bovendrijven en kan worden afgetapt. De waterlaag, die in water oplosbare componenten bevat, kan soms nog als toiletwater worden verkocht. Uitpersen wordt toegepast bij vruchten (m.n. schillen).
Extraheren met een oplosmiddel met laag kookpunt (petroleumether) levert een extract, dat naast de etherische olie ook vette olie en wassen bevat. Het oplosmiddel wordt bij lage temperatuur verwijderd, waarna uit het residu (het ‘concrète’) de sterk geconcentreerde zuivere etherische olie (het ‘absolute’) wordt afgescheiden, die de belangrijkste grondstof voor parfums is.
Enfleurage is de meest milde behandeling, die toegepast wordt op bloemen. Men brengt deze op met geraffineerd vet ingesmeerde platen en ververst de bloemen na een dag, totdat het vet een voldoende hoeveelheid etherische olie heeft opgenomen. De zo verkregen ‘pomade’ wordt dan behandeld met koude alcohol, waarin etherische olie oplost. Daarna verwijdert men de alcohol door destillatie onder verminderde druk, waarbij weer een ‘absolute’ wordt verkregen. Het geëxtraheerde vet kan eventueel tot zeep worden verwerkt. Hoewel de enfleurage zeer arbeidsintensief is, wordt zij toch nog toegepast, daar produkten van hoge kwaliteit worden verkregen en het rendement ten opzichte van de in de bloesems aanwezige stoffen soms zeer hoog is, doordat tijdens het proces in de bloesem opnieuw etherische olie kan ontstaan.
Macereren is een behandeling met warme vette olie of gesmolten vet, waardoor de etherische olie tamelijk snel wordt opgenomen. Men kan 7-15 maal vers plantenmateriaal in dezelfde vetcharge brengen, die dan overeenkomt met de door enfleurage verkregen ‘pomade’ en op dezelfde wijze wordt verwerkt.
TOEPASSINGEN.
Etherische oliën worden verwerkt in parfums (ook voor zeep, wasmiddelen enz.) en in essences om de smaak van jam, limonade of vruchtenconserven te verbeteren. LITT. E.Gildemeister, F.Hoffmann, Die ätherische öle (3 dln. 3e dr. 1928—31); E.Guenther, The essential oils (6 dln. 1948—52).
