v. (-en), vorm van neurose waarbij dwangverschijnselen als symptoom op de voorgrond staan.
De psychoanalyse beschouwt de dwangneurose als een fixatie in en een regressie naar het anale stadium (zie anaalerotiek) van de psychoseksuele ontwikkeling. Aangezien op deze leeftijd het denken van het kind nog niet is aangepast aan de realiteit, hebben de dwangverschijnselen vaak een magische functie in het bezweren van angstgevoelens; bij de angst zouden vooral agressieve en seksuele impulsen een rol spelen. Naast deze meer traditionele psychodynamische verklaring vanuit het vroege verleden, is later vanuit de psychologie ook gewezen op het aangeleerde karakter van de dwanghandelingen en op de invloed die de patiënt met zijn dwangneurose op zijn sociale omgeving uitoefent (als het ware zonder hiervoor verantwoordelijk te zijn). Deze latere theorieën bieden meer houvast om het voortbestaan van de dwangneurose te verklaren en geven nieuwe ingangen om het dwanggedrag te beïnvloeden, zo mogelijk te verminderen, zie angst, zie neurose.
LITT. P. Kuiper, Neurosenleer (1966).
