Ned. ondernemingsvorm, een vereniging van personen ter behartiging van de materiële belangen van de leden. Het is de gebruikelijke rechtsvorm voor een coöperatie, al kan deze ook in de vorm van een NV worden georganiseerd.
De eerste wettelijke regeling van de coöperatieve vereniging in Nederland was de wet van 1876, sedertdien herhaaldelijk gewijzigd en tenslotte vervangen door een nieuwe wettelijke regeling van 28.5.1925 (Stb. 204). De oprichting moet plaatsvinden bij notariële akte. In de coöperatieve vereniging, die rechtspersoon is, worden de materiële belangen van de leden behartigd door de leden. De hoogste macht is de ledenvergadering, terwijl het bestuur de leden in en buiten rechte vertegenwoordigt. Kenmerkend voor de coöperatieve vereniging is de vrijwilligheid: in- en uittreding van leden is steeds toegestaan. Het kapitaal wordt bijeengebracht door de leden, die elk voor een zelfde, statutair geregeld bedrag deelnemen.
In de statuten wordt eveneens vastgelegd welke de aansprakelijkheid van de leden is bij een eventueel tekort. Er kan bij de oprichting gekozen worden uit drie soorten aansprakelijkheid, nl. wettelijke aansprakelijkheid (WA), gewijzigde aansprakelijkheid (GA) of uitgesloten aansprakelijkheid (UA); uit de naam van de coöperatieve vereniging moet blijken welke soort aanvaard is. Bij WA zijn de leden gezamenlijk, niet hoofdelijk, voor de tekorten aansprakelijk en wordt het tekort over alle leden omgeslagen; bij UA gaat de aansprakelijkheid van de leden slechts tot het bedrag van hun (volgestorte) deelneming; bij GA wordt een afwijkende regeling gekozen, b.v. enige malen het bedrag van de deelneming. De winstdeling is doorgaans zo geregeld, dat winstuitkeringen niet plaatsvinden naar grootte van de vermogensdeelneming (of dat slechts tijdelijk een vaste rente op het kapitaal wordt gegeven), maar naar grootte van leveringen, bestede bedragen, enz. De coöperatieve vereniging kent men in België onder de benamingen coöperatieve vennootschap of samenwerkende maatschappij, in de BRD als Genossenschaft.
