Étienne Bonnot de, Frans filosoof en econoom, *30.9.1715 Grenoble, ♱3.8.1780 Beaugency; broer van G.Bonnot de Mably. De Condillac, geestelijke, was van 1758-68 leermeester van een Parmezaanse prins en woonde vervolgens op zijn landgoed Beaugency.
Aanvankelijk was hij een aanhanger van Locke, maar later ontwikkelde hij diens empirisme in sensualistische richting (sensualisme). In zijn hoofdwerk, Traité des sensations, erkent hij als enige kenbron de zintuiglijke waarneming. Aangeboren ideeën bestaan niet; alle intellectuele werkzaamheid (opmerkzaamheid, herinnering, vergelijken, abstraheren, oordelen) wordt uit de zintuiglijke waarneming afgeleid; hun resultaten zijn niets dan ‘sensation transformée’. Het geleidelijk ontstaan en zich ontwikkelen der waarnemingen en ideeën maakt De Condillac duidelijk aan de hand van de fictie van een menselijk standbeeld, waarvan de afzonderlijke zintuigen achtereenvolgens ontwaken, vanaf de reuk opklimmend tot de tastzin, die het eerst de voorstelling van een buitenwereld in ons opwekken. Dienovereenkomstig baseert De Condillac de ethiek op het gevoel, met name op het gevoel van lust en onlust, waaruit na elkaar de behoefte, het verlangen, de hartstocht en de wil ontstaan; goed en schoon is datgene wat ons lust bezorgt. Voor de economie is De Condillac belangrijk door zijn boek Le commerce et le gouvernement considérés relativement l’un à l’autre (1776), waarin hij zich overwegend aansloot bij de fysiocraten.
De Condillac kreeg veel aanhangers; zijn leer was tijdens de revolutie en het eerste keizerrijk in Frankrijk de meest verbreide.
Werken: Essai sur l’origine des connaissances humaines (2 dln. 1746), Traité des systèmes (1749), Traité des sensations (1754), Traité des animaux (1755), Le commerce et le gouvernement considérés relativement l’un l’autre (1776), Logique (1780), La langue des calculs (2 dln. 1798). Uitgave: Oeuvres philos., door G.le Roy (1947-51).
Litt. G.le Roy, La psychologie de Condillac (1937); P.Meyer, Condillac (1944); J.F.Knight, The geometrie spirit (1968).
