in Nederland de wettelijke maatregelen die, in geval van bedreiging van de rechtsorde en het volksbestaan, genomen kunnen worden zonder dat het behoeft te komen tot de afkondiging van de veel ingrijpender staat van oorlog of staat van beleg. Zij werden vastgelegd in de wet van 23.7.1952, Stb. 361, het laatst gewijzigd bij wet van 10.7.1964, Stb. 338.
De wet, die berust op art. 203 GW, geeft twee stadia aan: de toestand van verhoogde waakzaamheid en de burgerlijke uitzonderingstoestand. Beide toestanden worden bij KB op voordracht van de ministerpresident vastgesteld, waarop de regering onverwijld een voorstel bij de Staten-Generaal in moet dienen om de desbetreffende toestand te doen voortduren.
Beëindiging van deze toestanden geschiedt eveneens bij KB.
