Oostenrijks schrijver, *1.11.1886 Wenen, ♱30.5.1951 New Haven (VS). Broch studeerde aanvankelijk aan de technische hogeschool te Wenen en aan de textielacademie in Mulhouse.
Van 1908—27 was hij textielfabrikant en had hij een voorname plaats in het Oostenrijkse industriële leven. In 1928 viel het besluit voortaan als ‘spiritueel mens’ te gaan leven.
Tot 1931 studeerde Broch wiskunde, filosofie en psychologie. In deze jaren rijpte bij hem het inzicht dat de kunst nooit doel op zichzelf mag zijn, maar een dienende maatschappelijke functie naast vele andere levenswaarden heeft.
Theoretisch legde hij dit neer in Das Weltbild des Romans (1933) en Einige Bemerkungen zum Problem des Kitsches (1950-51). In deze tijd ontstond zijn eerste grote romantrilogie Die Schlafwandler (1931—32 en 1964), waarin zijn theorie van de ‘Auseinanderfall’, waarmee Broch het voor onze tijd karakteristieke uiteenvallen van waarden bedoelt, werd uitgewerkt.
Als diepste oorzaak hiervoor wees hij het zich zelfstandigmaken van de verschillende levensgebieden met hun specifieke logica aan. In deze trilogie slaagde Broch erin deze volkomen desintegratie aan de hand van de protagonisten (en titelgevers) von Pasenow, Esch en Huguenau en met gebruikmaking van een ongeëvenaarde stijlnuancering, in drie peildata (1888, 1903 en 1918) te fixeren.
In zijn tweede hoofdwerk Der Tod des Vergil (1945) weerspiegelde zich in de hoofdfiguur de situatie van de litteratuur in een uiteenvallende en ten dode gedoemde wereld. In de ‘monologue intérieur’ van de stervende dichter slaagde Broch er voor de eerste maal in, het tijdprobleem op te lossen door het laten samenvallen van successiviteit en simultaneïteit.
In zijn laatste jaren, afgemat door chronisch tijd- en geldgebrek (hij werkte praktisch onbezoldigd voor een der rijkste universiteiten, nl. Yale) wendde Broch zich van zijn schrijverschap af en legde zich toe op de massapsychologie.
Werken: Die Schlafwandler (1931—32 en 1964), Die unbekannte Grosse (1933), Das Weltbild des Romans (1933), Der Bergroman (1936-51), Der Tod des Vergil (1945), Die Schuldlosen (1950), Der Versucher (1953); romans: Logik einer zerfallenden Welt (1930), Geist und Zeitgeist (1934), James Joyce und die Gegenwart (1936), Einige Bemerkungen zum Problem des Kitsches (1950-51), Hofmannsthal und seine Zeit (1951—55). Uitgave: Gesammelte Werke (10 dln. 1952-57).
LITT. M.Durzak, H.Broch in Selbstzeugnissen und Bilddokumenten (1966); K.R.Mandelkow, H.
Brochs Die Schlafwandler (1962); W.Hinderer, Tod des Vergil (1961); H.Steineke, H.Broch und der polyhistorische Roman (1968).
