[Ital., Lat. beatrix, de gelukbrengende], de naam van Dantes ideale geliefde, het meisje dat hij van zijn negende jaar tot aan haar dood bemind heeft. Zij is de bezielster van zijn werk geweest; van haar spreekt Dante in zijn Vita nuova, haar bezingt hij in gedichten, die de zuiverste lyriek van de dolce stil nuovo vertegenwoordigen.
Beatrice is in de Divina commedia de geleidster van Dante in zijn reis van het aardse paradijs op de louteringsberg naar en door het hemelse paradijs. Wie zij werkelijk geweest is, valt niet met zekerheid te zeggen, want uit de werken van Dante (o.a. in de Vita nuova) kan worden opgemaakt, dat zij een menselijk wezen is geweest, maar tevens dat zij een dichterlijke schepping is en een allegorische betekenis heeft: soms symbool van de theologie, soms van de kerk of van de actieve intelligentie, ook van de filosofie (vooral in zijn Convivio, deels ook in de Divina commedia).Boccaccio beweert in zijn commentaar dat Beatrice (1266—90) de beminde van Dante voorstelt, nl. de dochter van Folco dei Portinari en van Cilia dei Caponsacchi, gehuwd met Simone dei Bardi, Florentijns koopman. Maar noch commentators van de 14e eeuw, noch Dantes zoon Pietro delen hierover iets mee. Voor de moderne critici staat het bestaan van Beatrice veelal vast.
LITT. A.d’Ancona, La Beatrice di Dante (1865); W.P.Wolters, Beatrice (1874); G.Gietman, Geist und Kern der Danteschen Dichtungen (1889); C. Grasso, La Beatrice di Dante (1903); U.Cosmo, The discovery of Beatrice (in: A handbook to Dante studies, 1950; met bibl.); C.Stange, Beatrice in Dantes Jugenddichtung (1960).
