Nieuwe encyclopedie van Fryslân

Meindert Schroor PhH (2016)

Gepubliceerd op 10-01-2025

Procedure

betekenis & definitie

Systeem van regels dat het optreden in rechte reguleert.

In het Oudfriese recht van de Volle en Late Middeleeuwen kenmerkte de procedure zich door streng formalisme en een passieve rol voor de rechter. Er waren verschillende procedures, bijv. de ferdban-procedure, de arbitrageprocedure en de klaagprocedure. De laatste verliep aldus: de klager diende een klacht in tijdens de rechtszitting en vorderde genoegdoening. De aangeklaagde gaf vervolgens zijn schuld toe en verstrekte compensatie, of ontkende - als de rechter dit toeliet, wat gewoonlijk gebeurde - middels het zweren van een onschuldseed. Wees de klager deze eed af, dan moest de rechtsstrijd door een godsoordeel worden beslecht.Bij dit alles speelde de ‘asega' een belangrijke rol: als rechtskenner deed hij voorstellen aan de rechtsgemeenschap omtrent de te nemen beslissingen. Daar hoorde ook het vonnis bij, dat de rechter vervolgens uitsprak. In de 13e eeuw - de asega is dan uit de procedure verdwenen - kwam het moderne, ‘geleerde' recht op, wat leidde tot geleidelijke modernisering van het Friese procesen bewijsrecht, een ontwikkeling die vanaf de Saksische tijd in een stroomversnelling raakte. Sinds 1809 wordt in Fryslân de rechtsprocedure zoals vastgelegd in de Nederlandse wet gevolgd.

Zie: Nehlsen-von Stryck, K., ‘Gerichtsverfahren', in: Cordes, A. e.a. (red.), Handwörterbuch zur deutschen Rechtsgeschichte II (2. Aufl.) (2009) 178-192; Vries, O., ‘Her Bendix is wrbeck fonden', in: Advances 427-462; Vries, O., Asega, is het dingtijd? (2007) 18-19; Oosten, M. van, ‘Inleidende beschouwingen over het oudere Friese bewijsrecht', in: Tijdschrift voor rechtsgeschiedenis 18 (1950) 440-476; Oosten, M. van, De ambtshalve vervolging naar Oud-Friesch recht (1938).

< >