Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 30-04-2020

Platyrrhini

betekenis & definitie

Apen van de Nieuwe Wereld; monofyletische groep primaten die leven in Zuid- en Midden-Amerika

De naam Platyrrhini (“platneusapen” of “breedneusapen”) slaat op de platte neus, met zijwaarts gerichte neusgaten, een kenmerk dat alle nieuwe-wereld-apen hebben, in tegenstelling tot de Catarrhini die een neus hebben met neerwaarts gerichte neusgaten. Een opvallend kenmerk is dat veel Platyrrhini aan hun staart kunnen hangen, iets dat bij de Afrikaanse en Aziatische apen nooit voorkomt.

Men neemt aan dat Platyrrhini afstammen van Afrikaanse Catarrhini, waarvan een groep erin slaagde om de Atlantische Oceaan over te steken, tussen 36 en 30 Ma BP. Dit is af te leiden uit de datering van de oudste fossiele apen in Afrika, die gevonden zijn in afzettingen in de Fayum-depressie in Egypte, en de eerste apenfossielen in Zuid-Amerika. In Noord-Amerika worden geen fossielen gevonden die in verband gebracht kunnen worden met Platyrrhini en bovendien dateert de landengte van Panama pas van na 3 Ma BP.

Dus ze moeten wel de oceaan overgestoken zijn, maar hoe is niet bekend. Er lagen indertijd wel een aantal eilanden in het midden, waar ze gebruik van gemaakt kunnen hebben. Ook uit andere situaties, bijv. de kolonisatie van Madagaskar door lemuren valt af te leiden dat een brede strook zeewater voor primaten geen al te groot beletsel hoeft te zijn, mogelijk gebruikmakend van drijvende vegetatie.

De Platyrrhini bewonen de Amazone en de oerwouden van Midden-Amerika. De fauna bestaat uit groepen die alleen op dat continent voorkomen, o.a. Callitrichidae (marmosets en tamarijnen), Cebidae (kapucijnapen) en Atelidae (brulapen en spinapen). Maar de precieze indeling in monofyletische families en hun onderlinge relaties staat nog niet vast.