Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 07-01-2021

Marsupialia

betekenis & definitie

Buideldieren; levendbarende zoogdieren die hun jongen zogen in een buidel

Het verbindende kenmerk voor alle zoogdieren (Mammalia) is de lactatie: het produceren van melk door de moeder. Buideldieren doen dat met melkklieren waarvan de spenen in de buidel uitkomen. Het jong komt zeer prematuur ter wereld en klautert door de vacht van de moeder omhoog om zich in de buidel vast te zuigen aan een speen.

Marsupialia zijn een zustergroep van de placentazoogdieren; ze worden met de Placentalia samengenomen tot de monofyletische groep Theria, die dan staat naast de Prototheria (Monotremata of cloacadieren). Behalve dat buideldieren vivipaar zijn hebben ze nog andere kenmerken die ze verbinden met placentazoogdieren, zoals het moleculaire mechanisme voor sekse-determinatie, de middenoorbeentjes en de vorming van de blastula.

Kenmerkend voor buideldieren is de volledig gepaarde inwendige vrouwelijk geslachtsgang. Ze hebben niet alleen een gepaard ovarium en oviduct, maar ook een gepaarde uterus en vagina. Het linker en rechter vaginakanaal plus de afvoergang van de blaas komen vlak voor het uiteinde in één urogenitaalkanaal bij elkaar. Vanwege de dubbele vagina worden buideldieren ook wel Didelphia genoemd.

Buideldieren omvatten 330 soorten die voorkomen in Australië en de Amerika’s. Veel buideldieren zijn uitgestorven bij de “Grote Amerikaanse Uitwisseling” tijdens het Plioceen, toen de landengte van Panama ontstond en de placentazoogdieren van Noord-Amerika in contact kwamen met de buideldieren in het zuiden.

Verschillende buideldieren vertonen een uitwendige morfologie die sterk overeenkomt met vertegenwoordigers van de placentazoogdieren (bijv. Europese wolf en Tasmaanse wolf). Of dit gezien moet worden als convergente of parallelle evolutie is onderwerp van discussie (zie het lemma parallelle evolutie).