Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 25-10-2019

Iteroparie

betekenis & definitie

Levenscyclus met herhaalde voortplanting tijdens het leven, bijvoorbeeld meerdere legsels achter elkaar in één seizoen of legsels in meerdere jaren

Twee soorten iteroparie worden onderscheiden, namelijk seizoensiteroparie (voortplanting in een broedseizoen, gedurende meerdere jaren) en continue iteroparie (voortdurende reproductie, hetzij na één paring of met steeds nieuwe paringen).

Iteroparie is de gebruikelijke levenscyclus bij Amniota (reptielen, vogels, zoogdieren). Semelparie bij zoogdieren is uitzonderlijk maar komt voor bij Dasyuridae (buidelmarters en buidelmuizen). Continue iteroparie is algemeen bij slakken, wormen en insecten.

Volgens de levenscyclustheorie hangt het voordeel van iteroparie af van de kosten van reproductie. Deze kunnen in beeld gebracht worden in een grafiek van de overlevingskans als functie van de reproductieve inspanning. Dit verband is negatief; er is een “trade-off”: als de reproductie toeneemt neemt de overlevingskans af. Maar de vorm is belangrijk. Als de kostencurve slechts flauw afloopt zijn de kosten laag en kan de reproductie gemakkelijk verdeeld worden over langere tijd. Als de curve daarentegen steil afloopt geeft een geringe verhoging van de reproductieve inspanning direct een afname van de overlevingskans en zijn de kosten hoog. In zo’n geval loont het om de reproductieve inspanning tot het maximum te verhogen zonder hoop het te overleven (semelparie).

In overeenstemming met deze redenering wordt ook meestal gevonden dat iteropare dieren per reproductieve gebeurtenis minder energie besteden dan semelpare.

Het precieze verband tussen reproductieve inspanning en overlevingskans is dus cruciaal, maar dit verband is moeilijk experimenteel vast te stellen. Bij in nestkasten broedende vogels gebeurt het door legsels kunstmatig te vergroten of te verkleinen. Bij planten is het mogelijk om verschillende variëteiten of klonale lijnen die verschillen in hun reproductieve inspanning met elkaar te vergelijken.