Begin van de anatomisch moderne mens; plaats, tijd en omstandigheden waaronder dat gebeurde
Het lijdt geen twijfel dat de mens in Afrika ontstaan is. Het oudste bewijsmateriaal voor anatomisch moderne mensen komt allemaal uit Afrika. Homo sapiens verschilt duidelijk van eerdere mensen zoals Homo erectus, Heidelbergmens, neanderthaler en Denisova-mens; hij is lichter gebouwd, heeft een hoog gewelfde schedel, een sterk gereduceerde torus supraorbitalis, geen ruimte achter de derde molaar en een kin.
De oudste fossielen die aan deze beschrijving voldoen zijn die van Omo, in Zuid-Ethiopië, gevonden door Louis Leakey in 1967 en geschat op 197.000 jaar oud. Ook de schedels van Herto (Awash-regio, Ethiopië), die 160 tot 154 ka oud zijn, behoren tot de oudste H. sapiens. Ze werden in 2003 beschreven door Tim White.
De vondsten in Ethiopië kloppen met de Out of Africa-theorie, die in 1987 voorgesteld werd op basis van DNA-onderzoek. De coalescentietijd van het humane mitochondriaal DNA kwam namelijk uit op ongeveer 200.000 jaar. Dat moment is vervolgens jarenlang aangehouden als oorsprong, waarbij de “wieg van de mens” gedacht werd in Oost-Afrika.
De oorsprongsdatum is later echter naar beneden bijgesteld naar aanleiding van nieuwe schattingen van de mutatiefrequentie in mitochondriaal DNA gepubliceerd in 2012. Fossielen gevonden in Jebel-Irhoud, Marokko, van 315 ka BP, die eerder gedacht werden van neanderthalers te zijn, worden nu toegeschreven aan Homo sapiens. Bij elkaar wordt de oorsprong van Homo sapiens nu gelegd op 320.000 jaar geleden.
De meest voor de hand liggende voorouder van H. sapiens is de Afrikaanse Heidelbergmens. Maar het is ook mogelijk dat de Heidelbergmens in de neanderthaler-lijn zit en dat de oorsprong van H. sapiens dieper teruggaat, op Homo ergaster.
