Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 12-10-2019

Forese

betekenis & definitie

Het zich tijdelijk laten meevoeren met een ander, meer mobiel, organisme teneinde een andere plek te bereiken

Forese (Engels: phoresy, phoresis) is een vorm van dispersie: verplaatsing vanaf de verblijfplaats, om een ander leefgebied in de nabijheid te bereiken. Forese is effectiever dan dispersie op eigen kracht omdat de gastheer mobieler is en grotere afstanden kan afleggen. Forese vindt vaak plaats in een larvaal of juveniel stadium, maar komt ook voor bij adulten.

Heel bekend is de forese door mijten als verplicht onderdeel van de levenscyclus. Bij veel mijten is het tweede nymfestadium (de deutonymfe) foretisch; het heeft speciale hechtorganen om zich vast te klampen aan de poten van hooiwagens, kevers of vliegende insecten. Vaak kiest de mijt specifieke gastheren uit om zich te laten vervoeren. Soms wordt de gastheer gelokt door de afscheiding van namaak-feromonen en is de forese een manier om zich te laten vervoeren naar een gastheer waar vervolgens op geparasiteerd wordt. Bijvoorbeeld, varroamijten verspreiden zich via forese op werksterbijen van het ene bijenvolk naar het andere. Ook plant-pathogene nematoden laten zich vervoeren door een vliegend insect om een andere gastheerplant te bereiken. De forese zelf is echter als een grotendeels commensale relatie te beschouwen (zonder nadeel voor de gastheer), hoewel soms wel ingeboet wordt op het vliegvermogen.

Net als dispersie is forese adaptief te noemen: door weg te gaan wordt voedselconcurrentie met soortgenoten in een lokale populatie vermeden. Er zijn echter ook kosten aan verbonden, omdat het foretisch stadium meestal niet eet.

Forese heeft gevolgen voor de genetische samenstelling van de betreffende dierpopulatie omdat het kan leiden tot genetische uitwisseling over relatief grote afstanden.