Encyclopedie van de evolutiebiologie

Prof. Nico M. van Straalen (2019)

Gepubliceerd op 08-01-2021

Ediacarium

betekenis & definitie

Geologische periode lopend van 635 tot 541 miljoen jaar geleden, bekend vanwege de eerste fossiele overblijfselen van meercellige organismen

Het Ediacarium (Engels: “Ediacarian”) is de laatste periode van het Proterozoïcum. Het volgt op het Cryogeen, de periode waarin de meercellige organismen ontstonden, volgens evolutionaire reconstructies vanuit DNA-gegevens van nu levende soorten. Uit het Cryogeen zelf, een zeer koude periode met waarschijnlijk mondiale ijsbedekking tegen het einde ervan, kennen we nauwelijks fossielen, alleen onduidelijke, op sponzen lijkende structuren, gevonden in stromalietafzettingen. Na het Ediacarium volgt het Cambrium.

Ediacarische fossielen worden op verschillende plaatsen ter wereld aangetroffen (naast in de Ediacara-heuvels in Australië ook in de Witte Zee en Newfoundland). De organismen lijken in vrijwel niets op de fauna van het Cambrium of de huidige fauna. Het is zelfs moeilijk te besluiten of we met planten of dieren te maken hebben. Sommige auteurs menen dat de Ediacarische fossielen kolonies van microörganismen zijn die als korstmossen op het land leefden. Veel organismen zijn radiair symmetrisch, lijkend op kwallen, andere doen denken aan varens en weer andere aan wormen. Een bekend geslacht is Dickinsonia, een dier dat gezien de vele fossielen toentertijd de zeebodem domineerde en dat meestal beschouwd wordt als een borstelworm met lange chaetae (draden) aan de parapodia. Er zijn ook organismen die doen denken aan voorlopers van trilobieten en tweekleppigen.

Sommige bolvormige structuren uit het Ediacarische Doushantuo-formatie werden vroeger geïnterpreteerd als embryo’s, wat zou duiden op organismen met een ontwikkelingsprogramma dat bij eenvoudige dieren als sponzen en neteldieren ontbreekt. Echter een publicatie uit 2011 heeft laten zien dat dit feitelijk cysten zijn waarin een eencellig organisme zich opdeelde in een pakket dochtercellen (palintomie).